Reklama

Nasze losy

„Polska szkoła na tułaczych szlakach”

Ukazał się niezwykły album-dokument wspomnieniowo-fotograficzny. Mówi o polskich dzieciach i polskich szkołach, które powstawały w wielu krajach świata w jednym z najtrudniejszych okresów naszej historii.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Tę historię powinni poznać wszyscy Polacy!

Od 17 września 1939 r. do czerwca 1941 r. wywieziono z Polski na Wschód pół miliona Polaków, w tym jedna trzecia to dzieci. Wywózki - to szlak usłany wyrzucanymi z pociągu martwymi ciałami tych ludzi, którzy nie przeżyli koszmaru drogi. Odcisnął się on najmocniej na psychice dzieci i młodzieży. Wydostali się z tej nieludzkiej ziemi przez działania gen. Władysława Sikorskiego, który zawarł układ polityczny i dzięki niemu mogła powstać polska armia. Na jej czele stanął gen. Władysław Anders, więzień Łubianki. Przy polskiej armii znalazły schronienie tysiące rodzin, dzieci i młodzieży. Pod opieką wojska polskiego zaczęła się tułaczka. Wspominają o tym tamte dzieci.
Dla Polaków granice otworzyły: Iran, Palestyna, Liban, Indie, Nowa Zelandia, Meksyk. Najliczniejszą rzeszę Polaków przyjęły kraje Afryki.
Wygnańcom wystarczyło siły nie tylko na to, aby żyć, ale także aby stworzyć życie normalne i polskie. Podstawą stały się polskie szkoły powstające wszędzie, gdzie dotarły polskie rodziny z dziećmi. Szkoły organizowano w ogromnej mierze dzięki wsparciu Polskiego Rządu na Uchodźstwie w Londynie. Nauczyciele, najczęściej uczestnicy tułaczki, nie mieli żadnych pomocy dydaktycznych, dysponowali zapałem, wiedzą, talentem. Z czasem napływały podręczniki drukowane w Londynie i Jerozolimie. Oprócz nauczania ważne było wychowanie. Dokonywało się ono także przez organizacje harcerskie, Sodalicję Mariańską czy Akcję Katolicką.
Harcerstwo to wspaniały rozdział życia na uchodźstwie. Samorzutnie powstał Hufiec Harcerski. Harcerstwo to nobilitacja po zniewoleniu. Dla wielu dzieci marzeniem było założyć chustę harcerską, chodzić na zbiórki, maszerować w drużynie... Gawędy przy ogniskach uczyły miłości do Ojczyzny i wyrzeczenia dla niej. Uczyły pogody ducha mimo niepowodzeń, wpajały zasady, jak żyć solidarnie z innymi.
W organizowaniu życia szkolnego szczególną rolę odgrywali kapłani i siostry zakonne, najczęściej także więźniowie sowieccy. Dużą pomoc stanowiły misje katolickie udostępniające za „Bóg zapłać” internaty misyjne.
W 1991 r. powstała Fundacja Archiwum Tułaczy, by zbierać, przechowywać i publikować fotografie i wspomnienia z tamtych lat - by ocalić od zapomnienia ten dramatyczny rozdział historii Polski i Polaków. Pierwszy album nosi tytuł: Tułacze dzieci. Obecny album został poświęcony szkole dzieci tułaczych. Książka tłumaczona jest także na język angielski, aby dotarła do wielu zakątków świata i wielu osobistości. Album zawiera fotografie, wspomnienia dzieci i nauczycieli, świadectwa szkolne, obrazki - pamiątki I Komunii Świętej. Żywe, prawdziwe, niepowtarzalne.

Reklama

Szkoły dzieci tułaczych

Nie były to łatwe szkoły ani dla dzieci, ani dla nauczycieli. Dzieci żyły w skrajnych warunkach, przeżyły wiele osobistych tragedii, podobnie nauczyciele. Wszystko zależało jednak od inwencji, kwalifikacji i heroicznego zapału nauczycieli. Jedną z pierwszych nauczycielek była Hanka Ordonówna - też więźniarka sowieckich obozów.
Jak odbywały się lekcje? Dzieci uczyły się polskich liter, rysując je często na piasku albo na udeptanej ziemi. Czasem skrawkiem ołówka zapisywano je na marginesach rosyjskich gazet. Pisano i śpiewano: „Polska ziemia to nasz kraj”. Częstym zajęciem w szkole były zbiorowe recytacje wyuczonych na pamięć tekstów czy wierszyków. Zapał budziła geografia oraz historia Polski. Te lekcje zaczynały się od śpiewu hymnu narodowego: Jeszcze Polska nie zginęła.
Polskie szkoły powstawały nawet w chwilowych miejscach postoju Polaków.. Czasem zainteresowanie nauką było mizerne, bo głód fizyczny był silniejszy od głodu wiedzy. Było trudno, bo po syberyjskich mrozach żyło się w krajach gorących, często na piaskach pustyni, gdzie panowały susze i upały.
Regularna praca w szkołach rozpoczęła się w 1942 r., kiedy to Delegatura Rządu Polskiego w Londynie powołała pierwszą Komisję Szkolną dla organizowania szkół i nadzoru nad nimi. Powstały szkoły powszechne, gimnazja, szkoły ogólnokształcące, zawodowe, a nawet szkoła muzyczna. Były organizowane na piaskach pustyni, pod namiotami, w barakach opuszczonych przez wojsko, w lotniczym hangarze; tylko jedna szkoła w Teheranie znalazła znakomite warunki.
We wspomnieniach tamtych dzieci - dziś ludzi starszych - zapisały się nazwiska nauczycieli, koleżanek, kolegów. Pozostały też liczne świadectwa szkolne. Skrawki polskiej książki czy gazety były wówczas jak skarby. Szkoły żyły pełnym życiem. Powstawały w nich teatrzyki, zespoły taneczne i gimnastyczne. Wielkim wydarzeniem był egzamin dojrzałości - matura. Pozostały piękne fotografie i nazwiska tych, którzy uzyskali maturę. Pierwsze maturzystki opracowały nawet podręcznik historii i literatury polskiej. Niestety, rękopisy zaginęły.
Będąc na obcej ziemi, dzieci i młodzież żyły wspomnieniami i wiadomościami o Polsce. Dotarła do nich wiadomość o śmierci polskich oficerów w Kozielsku, Starobielsku, Ostaszkowie. Wielu z nich żegnało z odległości swoich nieżyjących ojców. Dowiedzieli się także o tragicznej śmierci gen. Sikorskiego. Wiadomości te docierały wcześniej do tułaczych dzieci niż do Polski. Mimo niezwykle trudnych warunków i tragicznych wieści szkoły próbowały żyć normalnie i intensywnie. W polskich osiedlach odbywały się procesje Bożego Ciała z udziałem Wojska Polskiego, uczniów szkół i harcerzy.

Liban, Indie, kraje afrykańskie - oazy polskości

W albumie są wspomnienia z wielu miejsc świata. Zatrzymajmy się przy niektórych.
Liban - tutaj osiedliło się ok. 5 tys. Polaków. Będąc w Libanie, miałam okazję posłuchać także bezpośrednich wspomnień polskich tułaczy. Wtedy kraj był zamożny, zawsze życzliwy - oaza chrześcijaństwa na Bliskim Wschodzie. Tutaj Polacy odbywali studia medyczne, kształcili się klerycy w Seminarium Duchownym. W Bejrucie na Uniwersytecie powstał Instytut Polski i Studium Polonistyczne.
Polskie szkolnictwo w Indiach - to ważna karta dziejów polskiej szkoły. Mimo ogromnych trudności wszystkie polskie dzieci były objęte nauczaniem szkolnym. Sponsorem i wielkim przyjacielem polskich dzieci był hinduski maharadża Jam Saheb, którego fotografia znalazła się w albumie. Tutaj podjęto szkolną działalność wydawniczą, działały teatry amatorskie. Polskie dzieci przygotowały przedstawienie dla chorych amerykańskich lotników, zakończone wielką owacją.
Afryka - polskie osiedla rozrzucone niemal po całym kontynencie. Trudno więc było zorganizować polskie szkoły, a jednak od początku powstawały. Spotkajmy się z jedną z uczennic tamtej szkoły, współtwórczynią albumu, organizatorką promocji na Zamku Królewskim w Warszawie - p. Marią Gabiniewicz: „Nasze osiedle było jakby małą ojczyzną. Nie tylko w ogródkach kwitły polskie kwiaty, ale na maszcie powiewała biało-czerwona flaga, a przy bramie wjazdowej czuwał «biały orzeł», który był wizytówką osiedla, z umieszczonym wokół napisem: «Bóg - Honor - Ojczyzna - Boże zbaw Polskę» - Wygnańcy Polscy Wielkiej Wojny Światowej lat 1939-1945 w przejściu ku wolnej Ojczyźnie - Bwana M’Kubwa - N. Rhodesia. Napis w języku polskim i angielskim. To tu w narodowe święta przychodziliśmy z pochodniami w szyku harcerskim. Uśpiony busz niósł echem piosenki harcerskie i pieśni patriotyczne. Modlitwa harcerska brzmiała wtedy jak wyznanie wzlatujące pod rozgwieżdżone tropikalne niebo: «Wszak Ciebie i Ojczyznę miłując chcemy żyć»… Orzeł przetrwał jako monumentalny pomnik do dziś, mimo że osiedle przestało istnieć już w 1948 r. Obecny wygląd orła, pięknie zrekonstruowanego, wprawił mnie w zachwyt, gdy stanęłam tam po 50 latach, jadąc śladami moich afrykańskich dróg w 1998 r. Pomnik jest dziełem nie tylko Polaków, ale przede wszystkim Andres’a Scott’a - dyrektora kopalni Bwana M’Kubwa” (s. 343).
W latach 1946-48 rodziny z dziećmi i młodzież zaczęli szukać swego miejsca w różnych krajach świata: w USA, Kanadzie, Australii, część została w Afryce. Rodziny wojskowe wyjechały najczęściej do Anglii. Jednak kontakty szkolne z tamtych lat przetrwały próbę czasu i odległości. Promocja albumu była wzruszającym spotkaniem i świadectwem po latach. Ta atmosfera udzieliła się wszystkim: gościom, przedstawicielom Wojska Polskiego, uczniom i harcerzom. To była niepowtarzalna lekcja miłości szkoły, szacunku dla nauczycieli, miłości języka ojczystego, polskiego patriotyzmu.
Album powinien trafić do polskich szkół, do nauczycieli, do harcerzy. Jest nie tylko wspomnieniem, ale również drogowskazem.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2005-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Wadowice: 25-lecie koronacji obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy

2024-06-16 23:24

[ TEMATY ]

Matka Boża Nieustającej Pomocy

Archidiecezja Krakowska

Byśmy zawsze trzymali się - jak Dzieciątko Jezus - dłoni Maryi i żeby to trzymanie się Jej dłoni było centrum naszego życia, najważniejszym motywem naszego codziennego postępowania - niezależnie co się stanie, wracać do Matki i trzymać się Jej rąk ciągle na nowo - mówił abp Marek Jędraszewski podczas Mszy św. w bazylice Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny w Wadowicach z okazji 25-lecia koronacji obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy, której dokonał papież Jan Paweł II.

- Wierzę, że św. Jan Paweł II jest dzisiaj wśród nas i woła wraz z nami: totus Tuus, Maryja - mówił na początku Mszy św. proboszcz ks. Jarosław Żmija. Zaznaczył, że parafia przygotowywała się do jubileuszu przez szereg wydarzeń. Zwrócił uwagę, że dzieci przyniosą do ołtarza własnoręcznie wykonane różańce, a każdy paciorek oznacza dziesiątkę odmówioną w rodzinie. Jako dar ofiarny złożone zostaną także księgi pamiątkowe, które towarzyszyły peregrynacji obrazu Matki Bożej. - Wpisy w tych księgach to wyraz szczerej miłości parafian do Jezusa i Maryi - mówił ks. Jarosław Żmija.

CZYTAJ DALEJ

Ulicami Warszawy przeszedł XIX Marsz dla Życia i Rodziny

2024-06-16 16:40

[ TEMATY ]

marsz dla życia i rodziny

Artur Stelmasiak

"Mąż i żona - rodzina zjednoczona", "Czas na rodzinę", "Zjednoczeni dla życia, rodziny i ojczyzny" - takie hasła nieśli uczestnicy XIX Marszu dla Życia i Rodziny, który przeszedł w niedzielę popołudniu z Placu Trzech Krzyży przez ulicę Wiejską do Belwederu. Jego uczestnicy manifestowali obronę życia od poczęcia do naturalnej śmierci oraz przywiązanie do rodziny oraz małżeństwa kobiety i mężczyzny, domagali się też m.in. odrzucenia ustaw proaborcyjnych i przywrócenia krzyży w warszawskich urzędach.

Organizatorzy marszu - Centrum Życia i Rodziny - podkreśla, że obrona wartości: życia, rodziny, wolności i suwerenności jest możliwa tylko we wspólnym i zjednoczonym działaniu wszystkich, którym te wartości są drogie, tak w wymiarze lokalnym, jak i ogólnopolskim. Dlatego tego dnia, podobnie jak tydzień temu, marsze dla życia i rodziny przeszły w wielu polskich miastach, a od kwietnia do października przejdą one łącznie w ponad 50 polskich miastach.

CZYTAJ DALEJ

Krzysztof Zanussi obchodzi dziś 85. urodziny

2024-06-17 09:22

[ TEMATY ]

urodziny

Krzysztof Zanussi

reżyser

Małgorzata Godzisz

Krzysztof Zanussi przed projekcją „Spirali”

Krzysztof Zanussi
przed projekcją „Spirali”

Krzysztof Zanussi, jeden z najbardziej utytułowanych polskich twórców filmowych obchodzi dziś, 17 czerwca, 85. urodziny. "Odeszła ode mnie nadzieja na proste recepty, bo wszelka mądrość jest jednak złożona i ukryta, nie daje się zamknąć prostymi sloganami" - powiedział reżyser w rozmowie z KAI. Krzysztof Zanussi jako pierwszy polski reżyser otrzymał w 1984 roku Złotego Lwa na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. Twórca zasiadał w Papieskiej Radzie ds. Kultury, nadano mu trzynaście doktoratów honoris causa.

"W swoich dziełach Zanussi porusza odwieczne problemy: miłości, śmierci, szczęścia i sumienia, przyglądając się, jak objawiają się one w dzisiejszym świecie" - charakteryzuje jego twórczość portal culture.pl

CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję