Zbrodnia katyńska stanowi wydarzenie, które funkcjonuje w świadomości Polaków. Można mówić o różnych jej wymiarach.
W książce pt. Zbrodnia katyńska w świetle prawa ks. prał. Zdzisław Peszkowski i dr Grzegorz Jędrejek przekonują, że zbrodnia katyńska to także aspekt prawny. Trudno jest mówić o Katyniu, pomijając płaszczyznę prawa. Współautor monografii, cudem ocalały jeniec Kozielska - ks. Zdzisław Peszkowski, określa postawę wobec Katynia mianem „4p”, tj. „prawda - pamięć - prawo - przebaczenie”.
Przebaczenie - jak podkreśla Ojciec Święty Jan Paweł II w swojej encyklice o Bożym Miłosierdziu - nie oznacza zapomnienia i nie przekreśla także sprawiedliwości. „W żadnym miejscu orędzia ewangelicznego ani przebaczenie, ani też miłosierdzie, jako jego źródło, nie oznacza pobłażliwości wobec zła, wobec zgorszenia, wobec krzywdy czy zniewagi wyrządzonej. W każdym wypadku naprawienie tego zła, naprawienie zgorszenia, wyrównanie krzywdy, zadośćuczynienie za zniewagę - jest warunkiem przebaczenia”.
Mogłoby się wydawać, że monografie naukowe, a taki przecież charakter ma recenzowana praca, ze względu na swój język oraz poruszaną tematykę skierowane są do wąskiego kręgu specjalistów. Tymczasem przejrzystość i, w dobrym tego słowa znaczeniu, prostota wywodów muszą zrobić wrażenie na każdym czytelniku. Bez wątpienia na pozytywny odbiór zasługuje staranność wydania, a także umieszczenie ponad 100 zdjęć z kolekcji ks. prał. Peszkowskiego i archiwum Fundacji Golgota Wschodu.
Wywody Autorów dotyczą nie tylko kwestii jurydycznych, chociaż one ze zrozumiałych względów stanowią rdzeń pracy. Ukazana została „perwersja prawna”, za której symbol może zostać uznana zbrodnia katyńska. Prawo, które ma służyć prawdzie, zaczęło służyć kłamstwu. Proces norymberski, który miał osądzić sprawców ludobójstwa, okazał się „farsą prawną” - w roli oskarżycieli wystąpili sprawcy zbrodni.
Po przeczytaniu pracy każdemu mogą nasunąć się oczywiste wnioski. Po pierwsze, zbrodnia katyńska była precedensową zbrodnią wojenną, a zarazem zbrodnią ludobójstwa. Po drugie, zbrodnia ta naruszyła nie tylko prawo naturalne, ale także prawo pisane, w tym zwłaszcza konwencji haskiej z 1907 r., dotyczące traktowania jeńców. Po trzecie, aktualne jest zagadnienie osądzenia sprawców zbrodni przez trybunał międzynarodowy, gdyż zbrodnie ludobójstwa podlegają tzw. represji wszechświatowej. Po czwarte, na Federacji Rosyjskiej, będącej sukcesorem Związku Radzieckiego, spoczywa obowiązek odszkodowawczy, który winien zostać zrealizowany w drodze dwustronnej umowy polsko-rosyjskiej. Po piąte, na Instytucie Pamięci Narodowej ciąży obowiązek wszczęcia tzw. śledztwa katyńskiego, które umożliwiłoby poznanie pełnej prawdy o zbrodni oraz zachowanie zebranego materiału dla przyszłych pokoleń.
W październiku 1994 r. w Krakowie z okazji otrzymania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego Simon Wiesenthal powiedział: „Ciągle jestem pytany o to, dlaczego dziś, po tak wielu latach, dzielących nas od tych zbrodni, nadal czynię starania w celu postawienia odpowiedzialnych przed sądem. Sprawcy tych czynów są dziś ludźmi starymi i chorymi, niektórzy już nie żyją, a ja nadal nie mogę zostawić ich w spokoju! Odpowiadam na to: w historii ludzkości nie ma większych zbrodniarzy niż dwa monstra naszego stulecia: Hitler i Stalin. By uniemożliwić powtórzenie tych niewyobrażalnych wprost zbrodni, należy uświadomić wszystkim, którzy brali w nich udział, iż nie zaznają spokoju, jak długo będą żyli, niezależnie od tego, gdzie się znajdują i ile lat upłynęło od czasu zbrodni”.
Na podstawie prawa polskiego krewni ofiar Katynia mają prawo żądać zaspokajania roszczeń związanych ze zbrodnią. Jako przykład pozytywnego rozwiązania należy uznać międzynarodową umowę z 24 października 2000 r. pomiędzy rządem Rzeczypospolitej Polskiej a austriackim rządem federalnym. W preambule oba rządy uzasadniają celowość zawarcia takiej umowy, stwierdzając, że „trwała stabilność i pokojowe oraz bezpieczne współistnienie mogą być zapewnione jedynie przez sprawiedliwość i pojednanie oraz że wiedza i uwrażliwienie na struktury i mechanizmy narodowosocjalistycznego systemu bezprawia muszą być przekazane przyszłym pokoleniom jako przestroga na przyszłość”. Zadośćuczynienie ofiarom powinno być uzasadnione elementarną zasadą sprawiedliwości.
Warto podkreślić, że do pracy dołączono źródła prawne wykorzystane przez Autorów. Jest to szczególnie potrzebne dla osób niebędących prawnikami, które często nie mają dostępu do akt prawnych.
Jak już wspomniałem, książka skierowana jest do szerokiego grona odbiorców, w zasadzie do wszystkich Polaków. Pozwolę sobie jednak wskazać na dwie grupy, które w sposób szczególny winny wykazać zainteresowanie recenzowaną pozycją. Pierwszą z nich stanowi młodzież szkolna. Recenzowana praca winna znaleźć się w każdej szkolnej bibliotece. Drugą grupę stanowi Wojsko Polskie, dla którego słowo „Katyń” winno odgrywać fundamentalne znaczenie. W mogiłach katyńskich znalazło się bowiem 10% przedwojennej kadry oficerskiej. Należy mieć nadzieję, że Zbrodnia katyńska w świetle prawa stanie się lekturą obowiązkową nie tylko dla prawników, ale dla tych wszystkich, którym słowo „Katyń” nie jest obojętne.

Modlitwa Rodzin Katyńskich

Matko Boża Katyńska!
Matko Miłosierdzia i Pojednania!

W Twoje ramiona oddajemy wszystkich zamordowanych na Wschodzie. Z żywą wiarą w świętych obcowanie prosimy Cię, Matko, przygarnij ich i oddaj Twojemu Synowi.

Matko Bolesna, pocieszaj tych, których serca jeszcze krwawią po stracie Najbliższych. Daj łaskę, aby jak najszybciej powstały polskie cmentarze na Wschodzie i Sanktuarium Miłosierdzia i Pojednania w Katyniu.

Matko Pokoju, daj nam łaskę życia godnego tych, którzy zginęli za Ojczyznę, stając się ceną naszej wolności. Uczyń ich fundamentem odrodzenia i pojednania narodów w imię Chrystusa, który miłuje i przebacza.

Amen

Ks. Zdzisław Peszkowski, Grzegorz Jędrejek, Zbrodnia katyńska w świetle prawa, Warszawa - Londyn - Orchard Lake - Pelplin 2004, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, wstęp - prezydent Ryszard Kaczorowski, ss. 524. Książkę Zbrodnia katyńska w świetle prawa oraz inne publikacje można zamawiać w Biurze Informacji Fundacji Golgota Wschodu: ul. Kosodrzewiny 32a, 92-411 Łódź, tel./fax (0-42) 679-33-36, e-mail: info@regaplus.com. Informacje o działalności Fundacji dostępne są też na stronie internetowej: www.golgotawschodu.pl