Reklama

W setną rocznicę śmierci

Leon XIII - papież społecznik

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Sto lat temu, 20 lipca 1903 r., odszedł do wieczności papież Leon XIII, którego nauczanie pastoralne ma przełomowe znaczenie w dziedzinie katolickiej myśli i działalności społecznej.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Vincenzo Gioacchino Pecci urodził się 2 marca 1810 r. w Carpineto niedaleko Rzymu. Studiował najpierw w kolegium jezuickim w Viterbo, a następnie w Collegium Romanum. Zanim otrzymał święcenia prezbiteratu w 1837 r., odbył specjalistyczne studia w zakresie dyplomacji papieskiej. Jako prezbiter niemal od samego początku został zaangażowany do służby w Państwie Kościelnym, pełniąc kolejno urząd gubernatora Benewentu, potem Perugii, by w 1843 r., po otrzymaniu sakry biskupiej, zostać nuncjuszem papieskim w Brukseli. Po trzech latach został mianowany arcybiskupem Perugii, pozostając na tej stolicy prawie przez 32 lata. Papież Pius IX mianował go w 1853 r. kardynałem, zaś 20 lutego 1878 r. został wybrany następcą św. Piotra, przybierając imię Leona XIII. Jego pontyfikat doczekał srebrnego jubileuszu, trwał bowiem dokładnie 25 lat i 5 miesięcy.
Na postawę społeczną Leona XIII ogromny wpływ wywarł pełniony przezeń urząd nuncjusza w Belgii. Gdy zaangażował się w konflikty pomiędzy różnymi kierunkami katolicko-społecznymi, uznany został przez rząd belgijski za persona non grata. Musiał zatem opuścić placówkę dyplomatyczną w Brukseli i powrócić do Włoch. Mimo iż wkrótce został prekonizowany na arcybiskupa Perugii, to jednak doświadczenie belgijskie pozostawiło niezatarty ślad w jego świadomości, wykazującej szczególną wrażliwość na "kwestię społeczną" końca XIX wieku. Zrozumiał, że dla przełamania coraz większych barier stojących pomiędzy chrześcijaństwem a światem nowożytnym niezbędna jest wewnętrzna odnowa Kościoła. Dlatego rzucił hasło "przystosowanej odnowy" (accomodata renovatio) chrześcijaństwa. Pod tym względem dostrzegał jednak niemałe trudności, zważywszy na panującą rozbieżność poglądów filozoficznych, społecznych i politycznych wśród samych katolików. Ówczesna myśl katolicka odczuwała bowiem wyraźny brak klarownej podbudowy światopoglądowej. Papież chciał więc zaprowadzić pewien porządek w myśleniu chrześcijańskim, wydając całą serię encyklik. Część z nich przynależy do społecznego orędzia Kościoła. Kluczem dla ich właściwego zrozumienia jest pierwsza, programowa encyklika Aeterni Patris, zalecająca tomizm jako fundament katolickiego światopoglądu.
Najważniejsze encykliki, dzięki którym zapoczątkowany został nowy rozdział w nauczaniu społecznym Kościoła, dotyczą takich problemów, jak: pośrednie pochodzenie władzy państwowej od Boga, sprawa tajnych stowarzyszeń wolnomularskich, chrześcijański ustrój państwa, ewangeliczna idea wolności i tolerancji, społeczne obowiązki katolików, chrześcijańska demokracja. Papież starał się dać w nich odpowiedź na proces postępującej laicyzacji, prowadzącej do zaniku zasad moralnych w prywatnej i społecznej sferze życia ludzkiego.
Jednak za pontyfikatu Leona XIII problemem chyba najbardziej palącym była tzw. kwestia robotnicza ("kwestia społeczna"), czyli trudna, wręcz dramatyczna sytuacja robotników najemnych. Papież poświęcił jej encyklikę Rerum novarum, ogłoszoną 15 maja 1891 r. Data jej ukazania się powszechnie uważana jest za początek nauki społecznej Kościoła. Trzeba wszakże pamiętać, że problemy nurtujące świat końca XIX stulecia były ogromne. Pojawiła się nowa koncepcja społeczeństwa i państwa, a w konsekwencji i władzy, wcale nie pozbawionej nowych form niesprawiedliwości i zniewolenia. Życie gospodarcze weszło w okres tzw. drugiej rewolucji przemysłowej, przypadającej na lata 1870-1914. Zaczęła się kształtować nowa forma własności - kapitał i nowa forma pracy - praca najemna. Praca stała się towarem, który poddany był prawom wolnego rynku, niezależnie od minimum życiowego, koniecznego do utrzymania danej osoby i jej rodziny. W wyniku tych przekształceń nastąpiło rozbicie społeczeństwa na dwie klasy odgrodzone od siebie głębokim przedziałem. Ów konflikt wciąż się powiększał, świadcząc wymownie o istnieniu "kwestii społecznej" domagającej się rychłego rozwiązania.
Encyklika Rerum novarum uzyskała bodaj największy rozgłos. W nauczaniu Kościoła stanowi nową jakość. Na jej treść składają się nie tylko zasady doktrynalne, które mogły posłużyć do naprawy "zła społecznego" przenikającego "warunki życiowe robotników", ale również analiza sytuacji społecznej wraz z propozycją praktycznych rozwiązań. Papież stwierdzając istnienie kwestii społecznej i związanej z nią walki klasowej, doszedł do wniosku, że jej główną przyczyną jest wadliwy ustrój społeczno-gospodarczy, który skazuje robotnika na nieludzki wyzysk ze strony właścicieli kapitału. Kwestionując aktualnie istniejący ustrój, tj. kapitalizm, odrzucił jednocześnie socjalizm jako rozwiązanie z gruntu fałszywe, któremu przeciwstawił propozycję zdrowej polityki społecznej. Jej podmiotami są: Kościół, państwo i robotnicze stowarzyszenia zawodowe. Punktem wyjścia dla tych rozwiązań jest prawda o godności osoby ludzkiej i wynikające z niej prawa człowieka. Stojąc na gruncie personalizmu, podkreślił konieczność przestrzegania zasad społecznych: wolności, prawdy, dobra wspólnego i sprawiedliwości, które znalazły swoje rozwinięcie w jego nauce o pracy, własności i państwie.
Leonowi XIII bliska była idea interwencjonizmu państwowego, jak również zasada pomocniczości, mająca na celu przede wszystkim obronę jednostki przed zbyt daleko idącą ingerencją państwa, które nie powinno mieszać się do wszystkiego, ale raczej pobudzać inicjatywy społeczne. Jednak klasę robotniczą powinno się otoczyć opieką prawną i faktyczną. Nie znaczy to, że państwo posiada nieograniczone prawa ingerowania we wszystkie sprawy swoich obywateli. Jego rola staje się koniecznością jedynie wtedy, gdy domaga się tego interes społeczny. Zdaniem Papieża, interwencja jest konieczna w zakresie:
1) ochrony własności prywatnej;
2) zatrudnienia;
3) warunków pracy;
4) ochrony kobiet i dzieci;
5) umowy o pracę i wynagrodzenia za nią;
6) upowszechnienia własności.
Głównym jednak postulatem Rerum novarum odnośnie do rozwiązania "kwestii społecznej" jest uwłaszczenie proletariatu - naczelny punkt reformy ustrojowej. Według tych przemyśleń, uwłaszczenie robotników najemnych, upowszechnienie własności należy osiągnąć dzięki sprawiedliwej płacy. Państwo i związki zawodowe mają obowiązek domagać się realizacji takiej płacy, która zdolna jest uczciwemu robotnikowi zapewnić środki na utrzymanie własne, żony i dzieci; która daje ponadto możliwość odkładania oszczędności, aby z czasem dojść do "skromnego mienia".
Leon XIII, formułując postulaty dotyczące życia doczesnego (materialnego), nigdy nie stracił z pola widzenia absolutnych wymogów prawdziwego humanizmu. W jego nauczaniu dobra doczesne, "jakkolwiek cenne i pożądane, nie są jednak celem (człowieka), ale tylko drogą i środkiem przeznaczonym do udoskonalenia życia duchowego przez poznanie prawdy i miłość dobra. Wszak to dusza nosi wyryty na sobie obraz i podobieństwo Boże". Jak widać, chodzi tu o perspektywę teocentryczną, która chroni człowieka przed śmiertelnym umniejszeniem, stawiając czoło błędnym ideologiom marksizmu i liberalizmu.
Reasumując, nie sposób nie podkreślić raz jeszcze, iż myśl społeczna Leona XIII, której sedno miało charakter filozoficzny i etyczny, po części także teologiczny, została oparta na trzech głównych zasadach:
1) promocji godności osoby ludzkiej (szczególnie ludzkiej pracy);
2) uznaniu etycznego wymiaru ekonomii (zwłaszcza w trosce o sprawiedliwość społeczną);
3) konieczności interwencji państwa w sprawy gospodarcze (dla przezwyciężenia niektórych problemów, m.in. bezrobocia).
Leon XIII to nie tylko wielki społecznik, orędownik polepszenia doli proletariatu. Jego wysiłki pastoralne sięgały znacznie dalej w głąb Kościoła i świata. Dostrzegał wszakże konieczność wzajemnego zbliżenia. Stanął na gruncie wyraźnego rozgraniczenia władzy doczesnej państwa i nadprzyrodzonej władzy Kościoła, przy jednoczesnym akcentowaniu obowiązku aktywnego udziału katolików w życiu państwa. Mimo iż za jego poprzednika - Piusa IX upadło Państwo Kościelne, Leon XIII dzięki swej postawie doprowadził do wielkiego wzrostu powagi moralnej Stolicy Apostolskiej. Zamknięty w murach Watykanu, jeszcze bardziej stał się dla narodów głosem sumienia, stanowczo proklamując orędzie społeczne Kościoła.

Reklama

Z nauczania papieża Leona XIII

"Jak państwo, tak i rodzina jest prawdziwą społecznością i rządzi się swoją, to jest ojcowską władzą. Dlatego rodzina - oczywiście w zakresie oznaczonym przez jej cel bezpośredni - na równi przynajmniej z państwem, ma prawo nabywania i używania dóbr, potrzebnych jej do zachowania swej stałości i prawdziwej wolności. (...) Chcieć więc, by władza świecka przenikała swym rządem aż do wnętrza domu, jest błędem wielkim i zgubnym".
Rerum novarum, 10

Reklama

"Troska o dobro ogółu stanowi obowiązek państwa. Im większe będą korzyści z działalności ogólnej, tym mniej trzeba będzie uciekać się do innych sposobów polepszenia losu pracowników (...). Dlatego spośród licznych i ciężkich obowiązków rządu na rzecz dobra wspólnego jest ten, ażeby opieką otaczał wszystkie na równi klasy, przestrzegając ściśle przepisów sprawiedliwości".
Rerum novarum, 26

"Kwestia robotnicza stanowi dziś istotę najgwałtowniejszych sporów; dla państw nie może być obojętne, czy będzie załatwiona w zgodzie z rozumem, czy też przeciwko niemu. Będzie zaś załatwiona rozsądnie przez chrześcijańskich pracowników, jeśli złączeni w stowarzyszenia i roztropnych mając przywódców na czele, tę samą wybiorą drogę, której się trzymali ojcowie i praojcowie ku wielkiemu pożytkowi swojemu i powszechnemu".
Rerum novarum, 44

2003-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Abp Paglia: chrońmy życie w obliczu kultury odrzucenia

2024-06-14 20:34

[ TEMATY ]

życie

Abp Paglia

wikipedia

Do ochrony ludzkiego życia w obliczu kultury odrzucenia wezwał prezes Papieskiej Akademii Życia abp Vincenzo Paglia. Otworzył on dziś w rzymskim Pałacu św. Kaliksta spotkanie zorganizowane w 30. rocznicę śmierci jej inicjatora i pierwszego prezesa, prof. Jérôme’a Lejeune’a.

„Jakość cywilizacji mierzy się szacunkiem, jaki okazuje ona swoim najsłabszym członkom. W tym zdaniu czcigodnego sługi Bożego Jérôme’a Lejeune’a zawiera się znaczenie i aktualność jego badań i nauczania na poziomie naukowym i ludzkim” - powiedział abp Paglia.

CZYTAJ DALEJ

Rozważania bp. Andrzeja Przybylskiego: Co to jest Królestwo Boże?

2024-06-15 08:17

[ TEMATY ]

bp Andrzej Przybylski

Karol Porwich/Niedziela

Każda niedziela, każda niedzielna Eucharystia niesie ze sobą przygotowany przez Kościół do rozważań fragment Pisma Świętego – odpowiednio dobrane czytania ze Starego i Nowego Testamentu. Teksty czytań na kolejne niedziele w rozmowie z Aleksandrą Mieczyńską rozważa bp Andrzej Przybylski.

16 czerwca 2024, XI niedziela zwykła, rok B

CZYTAJ DALEJ

Kraków: ks. Michał Rapacz ogłoszony błogosławionym

2024-06-15 11:57

[ TEMATY ]

beatyfikacja

Ks. Michał Rapacz

PAP/Łukasz Gągulski

Kard. Marcello Semeraro, prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, odczytał list apostolski papieża Franciszka, w którym Ojciec Święty swoją władzą zezwala, aby „Czcigodny Sługa Boży Michał Rapacz, prezbiter diecezjalny, męczennik, (…) był odtąd nazywany Błogosławionym”. Msza św. beatyfikacyjna proboszcza z Płok zamordowanego przez komunistów w 1946 r. trwa w Bazylice Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach.

Kard. Marcello Semeraro, prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, odczytał list apostolski papieża Franciszka, w którym Ojciec Święty swoją władzą zezwala, aby „Czcigodny Sługa Boży Michał Rapacz, prezbiter diecezjalny, męczennik, pasterz według Serca Chrystusa, wierny i szlachetny świadek Ewangelii aż do daru z własnego życia, był odtąd nazywany Błogosławionym, oraz aby co roku jego wspomnienie mogło być obchodzone dwunastego maja, w dniu jego narodzin dla nieba”.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję