Religijność w badaniu GUS z 2015 r.

Według przeprowadzonych w pierwszej połowie 2015 r. przez Główny Urząd Statystyczny kompleksowych, obejmujących ludność od 16 lat wzwyż, badań spójności społecznej, w których pytania o religijność stanowią tylko część poruszanych kwestii, jedynie 3,1 proc. respondentów uważa się za nienależących do żadnego wyznania. Pół procenta pytanych nie potrafi na to pytanie odpowiedzieć, a 2,2 proc. odpowiedzi odmawia – pozostali uważają się za wyznawców którejś z religii. 92,8 proc. wskazuje na katolicyzm w obrządku łacińskim, żaden z pozostałych obrządków, wyznań ani religii nie uzyskał nawet procenta wskazań – najwięcej, bo 0,7 proc., wskazało wyznanie prawosławne.

Religijność Polaków jest wyraźnie zróżnicowana zależnie od wielkości zamieszkiwanej miejscowości – im większa, tym mniej wierzących, a więcej niewierzących. Na wsi przynależność do Kościoła katolickiego deklaruje 96,3 proc. badanych, a brak przynależności religijnej – 0,9 proc., w miastach powyżej pół miliona mieszkańców odsetki te wynoszą odpowiednio 83,5 i 10,3.

Częściej wierzą kobiety, wśród których jest 14,0 proc. głęboko wierzących i 71,3 proc. wierzących, a jedynie 1,8 proc. niewierzących – wśród mężczyzn te liczby wynoszą odpowiednio 6,6, 67,0 i 3,5 proc.

Bardziej skomplikowana jest zależność deklaracji religijności od wieku. O ile procent głęboko wierzących wyraźnie rośnie z wiekiem (od 3,6 proc. wśród najmłodszych 16-–24 lata, do 31,0 proc. dla najstarszych, powyżej 75 lat). Z kolei wśród wierzących, najwięcej ich jest w grupie 45–54 lata – 75,54 proc. W tym przedziale wiekowym najmniej jest niewierzących, bo zaledwie 1,0 proc. Natomiast najwięcej niewierzących – 4,2 proc. – odnotowano w grupie 25–34 lata – młodej, lecz nie najmłodszej.

Częstsze niż raz w tygodniu uczestnictwo w Mszach św. lub nabożeństwach deklaruje 4,0 proc. badanych, raz w tygodniu – 45,4 proc., raz–dwa razy w miesiącu – 18,2 proc., tylko z okazji świąt lub rzadziej – 26,2 proc. Nigdy w kościele nie pojawia się 6,1 proc. respondentów. I w tym przypadku z reguły im mniejsza miejscowość, tym częstsze są praktyki – na wsi raz w tygodniu na Mszy św. bywa 55,0 proc. badanych, a w miastach powyżej 500 tys. – jedynie 28,6 proc. Jednak w miastach małych, do 20 tys., we Mszy św. raz w tygodniu uczestniczy mniejszy odsetek (42,7) niż w miastach średnich, 20–100 tys. (45,6).

Zależność uczestnictwa we Mszach i nabożeństwach od wieku jest w zasadzie odwrotnie proporcjonalna – im starsza grupa, tym częściej bywa w kościele, jednak najrzadziej są tam nie najmłodsi, 16–24 lata (38,4 proc. raz w tygodniu), ale nieco starsi, lat 25–34 (33,9 proc.). Najczęściej praktykują najstarsi, powyżej 75 lat – 54,2 proc. raz w tygodniu oraz 11,8 proc. częściej.

Pytani o związek ze swoją parafią lub inną lokalną wspólnotą religijną 21,9 proc. respondentów zadeklarowało, że są z nią silnie związani, 43,2 proc. – raczej związani, 15,4 proc. – raczej niezwiązani, a 11,0 proc. – zupełnie niezwiązani. Związek z parafią słabnie wraz ze wzrostem wykształcenia – wśród absolwentów studiów magisterskich jest 15,5 proc. osób bardzo silnie i 34,8 proc. raczej z nią związanych, wśród tych, którzy zakończyli edukację najwyżej na gimnazjum, odsetki te wynoszą 30,2 i 44,5.

GUS badał również częstotliwość modlitwy. 5,5 proc. modli się kilka razy dziennie, 34,7 proc. codziennie lub prawie codziennie, 25,6 proc. przynajmniej raz w tygodniu, 10,2 proc. raz lub dwa w miesiącu, 11,1 proc. kilka razy w roku, 5,2 proc. nie częściej niż raz do roku, a 7,7 proc. nie modli się w ogóle. Kobiety modlą się częściej niż mężczyźni – odsetek pań modlących się kilka razy dziennie wynosi 7,7, a codziennie – 44,0; dla panów te wskaźniki wynoszą odpowiednio tylko 3,2 i 24,6. Częstotliwość modlitwy rośnie z wiekiem, przy czym niemal równie rzadko modlą się przedstawiciele dwóch najmłodszych grup wiekowych, 16–24 i 25–34 lata.

Wiara zgodna z nauczaniem Kościoła zwykle łączy się z regularnymi praktykami i poglądami prawicowymi. Choć warto zaznaczyć, że nie dotyczy to preferencji wyborczych, które można by uznać za skrajnie prawicowe. Najczęściej dotyczy to osób w wieku min. 65 lat, najsłabiej wykształconych, o niskich dochodach, mieszkających na wsi: emeryci, renciści i rolnicy. Religijność zindywidualizowana, selektywna zwykle towarzyszy nieregularnym i sporadycznym praktykom religijnym oraz poglądom lewicowym lub centrowym. Cechy te wykazują najczęściej osoby od 25 do 34 lat, mieszkające w miastach dużych, ale nie największych. Z kolei niewierzący to najczęściej zarazem niepraktykujący, w wieku 18–24 lata, uczniowie i studenci, mieszkańcy największych miast.

Z badań tych – rejestrujących deklaracje, a nie faktyczne zachowania – wynika, że o ile religijność deklaruje ogromna większość badanych, o tyle konkretne zachowania z niej wynikające – około połowa.