1. Ludzie, żyjący poza własnym krajem, chyba nigdy nie tęsknią tak bardzo za ojczyzną jak podczas Wigilii oraz świąt Bożego Narodzenia, zwłaszcza, gdy znajdują się w środowisku, gdzie nie ma ani choinki, ani wieczerzy wigilijnej, ani Pasterki i kolęd. Myślami i sercem wracają wtedy do „swojej ojczyzny, do krewnych i do własnego domu”. Wtedy też poddają się zadumie nad tajemnicą stron rodzinnych i próbują odpowiedzieć sobie na pytanie, co to jest ojczyzna. Zresztą wśród żyjących w tej ojczyźnie też podejmuje się co jakiś czas ten temat, zarówno w naukowo-dziennikarskich dyskusjach, jak i w luźnych towarzyskich rozmowach. Sprawa stała się u nas znów aktualna w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Zobaczmy tedy, zgodnie z naszym planem oglądania wszystkiego poprzez Biblię, jak to rzecz się ma z ojczyzną w Biblii.

2. Po raz pierwszy ziemska ojczyzna jest wspomniana w Biblii w związku z historią Abrahama. Niewiele o tej ojczyźnie zostało powiedziane; dosłownie tyle, że miejscowość, w której żył Abraham ze swoimi najbliższymi nazywała się Charan; że tam mieszkał już także ojciec Abrahama; i że na polecenie samego Boga Abraham musiał opuścić swoją ojczyznę.
Stosunkowo dużo mówi Stary Testament o ojczyźnie wszystkich Izraelitów. Nazywa się ta ojczyzna inaczej „Ziemią Obiecaną”. Jest obiecaną dlatego, że ją właśnie obiecał sam Bóg synom Izraela, którzy do pewnego czasu nie mieli własnej ojczyzny. Jahwe tak mówi do Abrahama: „Musisz wiedzieć, że twoi potomkowie znajdują się jak obcy w krainie, która nie będzie do nich należeć. Przez czterysta lat będą tam znosić udręki jak niewolnicy” (Rdz 15, 13). W Kanaanie, który dopiero brali w posiadanie, długo czuli się Izraelici cudzoziemcami, czego jest w pełni świadom sam Abraham, który tak mówi: „Jestem wśród was cudzoziemcem i przybyszem” (Rdz 23, 4).
Kanaan to bardzo szczególna ojczyzna Izraela. Przywykło się utrzymywać, że ojczyzna to - jak sama jej nazwa na to wskazuje - ziemia ojców, tak jak Charan był ojczyzną już ojca Abrahama. Otóż Kanaan został ojczyzną Izraelitów wyłącznie z woli Boga. Jako ziemia przez jakiś czas obiecana stał się, na mocy przymierza synajskiego, ojczyzną narodu wybranego. Wyrazem przekonania o posiadaniu własnej ojczyzny będzie troska Izraelitów o składanie ciał ich zmarłych na ziemi obiecanej. Patriarcha Jakub, umierając, nakazuje: „Kiedy umrę, zabierz moje ciało z Egiptu i pochowaj je pomiędzy grobami moich ojców” (Rdz 47, 30). Nehemiasz tak ubolewa: „Jakże nie ma być smutne moje oblicze, skoro miasto, w którym znajdują się groby moich przodków, jest zburzone, a jego wszystkie bramy są spalone?” (Ne 2, 3). Tak więc starotestamentalne pojęcie ziemskiej ojczyzny oznacza nie tylko tę ziemię, na której żyli ojcowie, lecz także miejsce wiecznego spoczynku tych ojców. Ale wyjątkowość tej ojczyzny, jaką stał się Kanaan dla Izraelitów wynikała głównie z tego, że na tej ziemi znajdowała się Arka Przymierza oraz świątynia jerozolimska. To oznaki zamieszkania na tej ziemi samego Boga.

Zasadniczo inaczej rzecz się ma z pojęciem ojczyzny w Nowym Testamencie. Jezus, jako „urodzony pod prawem” (Ga 4, 4), posiadał też ojczyznę, tę wielką, ogólnonarodową w postaci Ziemi Świętej i swoją małą ojczyznę, czyli miasto Nazaret. Jak każdy pobożny Izraelita kochał szczególnie Jerozolimę, a zwłaszcza znajdującą się tam świątynię, o której świętość tak bardzo zabiegał i nad występkami której szczerze bolał.

(ciąg dalszy w numerze następnym)