85 lat temu, 12 maja 1935 r., w Belwederze o godz. 20.45 zmarł marszałek Józef Piłsudski. W czasie uroczystości pogrzebowych na Wawelu prezydent Ignacy Mościcki mówił: „Cieniom królewskim przybył towarzysz wiecznego snu. Skroń jego nie okala korona, a dłoń nie dzierży berła. A królem był serc i władcą doli naszej”.
1867
5 grudnia
W Zułowie na Wileńszczyźnie urodził się Józef Piłsudski, w majątku rodziców: ojca Józefa i matki Marii z Billewiczów.
1877
wrzesień
Rozpoczął naukę w I Gimnazjum Rządowym w Wilnie.
1882
Został członkiem tajnego kółka uczniowskiego „Spójnia”.
1885
kwiecień-czerwiec
Zdał egzamin maturalny.
wrzesień
Podjął studia medyczne na Uniwersytecie w Charkowie. W tym czasie należał do studenckiego kółka samokształceniowego będącego pod wpływem „Narodnej Woli”.
1886
marzec
Za udział w studenckich demonstracjach został ukarany kilkudniowym aresztem.
lato
Po zakończeniu sesji egzaminacyjnej powrócił do Wilna z zamiarem przeniesienia się na Uniwersytet w Dorpacie. Przebywając w Wilnie związał się z konspiracyjną grupą, która współdziałała z frakcją terrorystyczną „Narodnej Woli”. Nie mając świadomości, iż planuje ona zamach na cara Aleksandra III, wspólnie ze swoim bratem Bronisławem został zamieszany w jego przygotowanie.
Nie przyjęto go na studia na uniwersytecie w Dorpacie.
1887
22 marca
Został aresztowany w Wilnie i przewieziony do twierdzy pietropawłowskiej w Petersburgu.
20 kwietnia
W trybie administracyjnym skazano go na 5 lat zesłania do wschodniej Syberii. Na miejsce zesłania wyruszył pod koniec maja i na początku października dotarł do Irkucka.
1-2 listopada
W Irkucku doszło do buntu więźniów, podczas którego ciężko pobili go strażnicy. Oskarżony o stawianie oporu więziennej służbie skazany został na pół roku więzienia w ramach pięcioletniego zesłania.
grudzień 1887 - lipiec 1890
Przebywał na zesłaniu w Kireńsku nad Leną.
1890
sierpień
Został przeniesiony do wsi Tunka, położnej ok. 200 km na południowy zachód od Irkucka.
1892
1 lipca
Po zakończeniu kary powrócił do Wilna.
1893
Wstąpił do Sekcji Litewskiej Polskiej Partii Socjalistycznej, szybko stając się jednym z jej liderów.
1894
luty
Wszedł w skład Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. W tym samym roku rozpoczął wydawanie nielegalnego pisma „Robotnik”, będącego organem PPS, w którym pełnił również funkcję redaktora.
grudzień
Wziął udział w zjeździe Związku Zagranicznych Socjalistów Polskich w Genewie.
1896
Przebywał w Londynie, uczestnicząc m.in. w Kongresie II Międzynarodówki.
1899
15 lipca
W kościele ewangelicko-augsburskim we wsi Paproć Duża w Łomżyńskiem zawarł ślub z Marią Kazimierą Juszkiewiczową z domu Koplewską (rozwódką). Dla zawarcia tego małżeństwa zmienił wyznanie z rzymsko-katolickiego na ewangelicko-augsburskie.
jesień
Wraz z drukarnią „Robotnika” przeniósł się do Łodzi.
1900
22 lutego
Został aresztowany w Łodzi za działalność w PPS.
17 kwietnia
Po wstępnym śledztwie, przewieziono go do warszawskiej Cytadeli i osadzono w X Pawilonie.
15 grudnia
Przeniesiony został do Cytadeli w Petersburgu. Symulując obłęd, uzyskał przeniesienie do petersburskiego Szpitala Mikołaja Cudotwórcy.
1901
15 maja
Uciekł ze szpitala w Petersburgu.
czerwiec
Przedostał się do Galicji i wrócił do działalności w PPS.
1902
Ponownie został członkiem CKR PPS.
1904
kwiecień
Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej, stojąc na czele wydziału wojskowego CKR PPS, postanowił nawiązać współpracę wywiadowczo-wojskową z Japończykami.
10 lipca
Wraz z Tytusem Filipowiczem przybył do Tokio, gdzie reprezentując PPS, prowadził rozmowy z przedstawicielami japońskiego Sztabu Generalnego.
1905
15-18 czerwca
Podczas posiedzenia Rady Partyjnej PPS w Józefowie pod Warszawą wspólnie z innymi członkami CKR podał się do dymisji. Po wybuchu rewolucji w Rosji w 1905 r. powstańcze koncepcje grupy, której przewodził, tzw. starych, spotykały się ze zdecydowaną krytyką części działaczy PPS, tzw. młodych, będących zwolennikami prowadzenia walki z caratem w ramach ogólnorosyjskiej rewolucji.
15 października
Podczas posiedzenia Rady Partyjnej PPS w Mińsku Litewskim został szefem Wydziału Spiskowo-Bojowego, kierującego Organizacją Bojową PPS.
1906
19-22 listopada
Na IX Zjeździe PPS w Wiedniu doszło do rozłamu w partii. W jego wyniku wraz ze swoimi zwolennikami utworzył PPS-Frakcję Rewolucyjną. Nie wszedł początkowo do jej władz, koncentrując się na działalności Organizacji Bojowej.
1908
czerwiec
Z jego inicjatywy Kazimierz Sosnkowski założył we Lwowie tajny Związek Walki Czynnej, mający szkolić oficerów i podoficerów.
26 września
Dowodził akcją bojową na wagon pocztowy w Bezdanach pod Wilnem, podczas której zdobyto ponad 200 tys. rubli.
1909
25-28 sierpnia
Na II Zjeździe PPS – Frakcji Rewolucyjnej wszedł w skład CKR, pozostając jego członkiem do wybuchu I wojny światowej.
1910
Był współtwórcą powołanego przez ZWC Związku Strzeleckiego we Lwowie i Towarzystwa „Strzelec” w Krakowie.
1912
czerwiec
Został Komendantem Głównym ZWC.
1 grudnia
Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych wybrała go na stanowisko komendanta głównego polskich sił wojskowych.
1914
6 sierpnia
Początek działań wojennych podległych mu oddziałów: I Kompania Kadrowa wymaszerowała z Krakowa w kierunku Miechowa i przekroczyła granicę zaboru rosyjskiego z zamiarem wywołania w Królestwie Polskim narodowego powstania.
16 sierpnia
Wobec załamania się koncepcji powstańczej przystąpił do powstałego cztery dni wcześniej w Krakowie Naczelnego Komitetu Narodowego.
sierpień
Z jego inicjatywy rozpoczęto tworzenie w Królestwie Polskim tajnej organizacji zbrojnej w oparciu o członków Związku Walki Czynnej i Polskich Drużyn Strzeleckich. W październiku 1914 r. przyjęła ona nazwę Polskiej Organizacji Wojskowej (POW).
5 września
Na ziemiach Królestwa Polskiego, zajętych przez wojska niemieckie powołał Polską Organizację Narodową (PON), która nie podlegała Naczelnemu Komitetowi Narodowemu.
wrzesień
Na czele 1 pułku piechoty opuścił Kielce i został skierowany do obrony odcinka Wisły pomiędzy Bolesławiem a ujściem Dunajca. Walczył w rejonie Nowego Korczyna i Opatowca.
23 października
W trakcie ofensywy na Dęblin został ranny w bitwie pod Laskami.
listopad
W brawurowy sposób przeprowadził podległe mu oddziały przez Ulinę Małą do Krakowa, omijając wojska rosyjskie.
15 listopada
Mianowany został przez dowództwo austriackie brygadierem.
grudzień
Po przekształceniu 1 pułku w I Brygadę objął nad nią dowództwo. Na jej czele osłaniał linię kolejową Sucha-Mszana Dolna.
1915
Od marca do ofensywy majowej pozostawał nad Nidą. Następnie walczył w bitwach pod Konarami i Ożarowem, docierając 3 sierpnia do Lublina. Latem tego roku toczył ciężkie boje pod Kostiuchnówką.
1916
27 lutego
Powrócił do wyznania rzymsko-katolickiego.
26 września
Dowództwo austriackie przyjęło jego prośbę o dymisję ze stanowiska dowódcy I Brygady.
1917
11 stycznia
Otrzymał nominację na członka Tymczasowej Rady Stanu, powołanej przez władze niemieckie i austriackie.
15 stycznia
Został referentem Komisji Wojskowej i członkiem Wydziału Wykonawczego Tymczasowej Rady Stanu.
2 lipca
Wystąpił z Tymczasowej Rady Stanu.
22 lipca
Po kryzysie przysięgowym w Legionach Polskich został aresztowany przez Niemców.
sierpień
Przewieziono go do twierdzy wojskowej w Magdeburgu.
1918
7 lutego
Urodziła się jego pierwsza córka – Wanda.
10 listopada
Po uwolnieniu z twierdzy magdeburskiej (9 XI) powrócił do Warszawy.
11 listopada
Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową i naczelne dowództwo nad siłami zbrojnymi.
14 listopada
Rada Regencyjna przekazała mu władzę cywilną.
16 listopada
Notyfikował rządom obcych państw powstanie niepodległego państwa polskiego.
17 listopada
Powierzył misję utworzenia rządu Jędrzejowi Moraczewskiemu.
22 listopada
Objął urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa, zachowując naczelne dowództwo Wojska Polskiego.
28 listopada
Wydał dekrety o ordynacji wyborczej i wyborach do Sejmu Ustawodawczego.
1919
16 stycznia
Mianował Ignacego Paderewskiego prezydentem Rady Ministrów.
20 lutego
Wobec zwołania i ukonstytuowania się Sejmu Ustawodawczego złożył urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa w ręce marszałka Wojciecha Trąmpczyńskiego.
Tego samego dnia Sejm jednomyślnie podjął uchwałę, nazwaną później Małą Konstytucją, w której wyraził Józefowi Piłsudskiemu „podziękowanie za pełne trudów sprawowanie urzędu w służbie dla Ojczyzny” oraz powierzył mu do czasu uchwalenia Konstytucji dalsze sprawowanie urzędu Naczelnika Państwa, ograniczając jednak bardzo poważnie jego władzę.
19 kwietnia
Dowodzone bezpośrednio przez niego oddziały Wojska Polskiego zajęły Wilno.
1920
28 lutego
Urodziła się jego druga córka – Jadwiga.
19 marca
Na prośbę Ogólnej Komisji Weryfikacyjnej przyjął stopień Pierwszego Marszałka Polski.
25 kwietnia
Początek ofensywy wojsk polskich na Ukrainie przeciwko Armii Czerwonej, tzw. wyprawy kijowskiej , którą kierował osobiście.
1 lipca
Objął przewodnictwo w Radzie Obrony Państwa.
6 sierpnia
Wydał rozkaz przygotowujący manewr znad Wieprza.
12 sierpnia
Z Warszawy wyruszył do frontowej kwatery w Puławach, gdzie objął dowództwo nad formowaną grupą uderzeniową.
Przed wyjazdem na front złożył na ręce premiera Wincentego Witosa pismo zawierające podanie o dymisję ze stanowiska Naczelnego Wodza i Naczelnika Państwa. Decyzję co do momentu ogłoszenia swojej dymisji pozostawił premierowi.
14 listopada
W Warszawie na Pl. Zamkowym przyjął od Wojska Polskiego buławę marszałkowską.
1921
3-6 lutego
Przebywał we Francji z oficjalną wizytą, podczas której m.in. udekorowany został wielką wstęgą Legii Honorowej.
29 kwietnia
Otrzymał dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
2 maja
Otrzymał dyplom doktora honoris causa Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
25 października
Zawarł ślub z Aleksandrą Szczerbińską.
1922
2 czerwca
Wyraził wotum nieufności wobec rządu Antoniego Ponikowskiego. Początek konfliktu z większością sejmową.
14 sierpnia
Odmówił zgody na mianowanie premierem Wojciecha Korfantego, posiadającego poparcie większości sejmowej.
31 lipca
Mianował prof. Juliana Nowaka premierem.
14 – 15 września
Przebywał z wizytą oficjalną w Rumunii.
2 listopada
Otrzymał dyplom doktora honoris causa Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.
4 grudnia
Odmówił kandydowania na urząd Prezydenta RP.
14 grudnia
Złożył władzę Naczelnika Państwa na ręce prezydenta RP Gabriela Narutowicza.
16 grudnia
Otrzymał nominację na szefa Sztabu Generalnego WP.
1923
9 czerwca
W związku z powołaniem gabinetu Wincentego Witosa złożył dymisję z funkcji szefa Sztabu Generalnego WP.
13 czerwca
Przyjął w darze od społeczeństwa nowo wybudowaną willę „Milusin” w Sulejówku.
2 lipca
Zrezygnował z przewodniczenia Ścisłej Radzie Wojennej. Wycofał się z oficjalnego życia politycznego i zamieszkał w Sulejówku.
1924
wrzesień
Ukazała się jego praca „Rok 1920”.
1925
15 listopada
W Sulejówku poparcie dla niego zamanifestowało kilkuset oficerów warszawskiego garnizonu, wśród nich kilku generałów. W imieniu przybyłych przemawiał gen. Orlicz-Dreszer.
1926
8 maja
Z rozkazu ministra spraw wojskowych gen. Lucjana Żeligowskiego objął dowództwo nad oddziałami skoncentrowanymi w rejonie Rembertowa – bezpośrednie przygotowania do zamachu stanu.
12-14 maja
Dokonał zbrojnego zamachu stanu, w wyniku którego przejął władzę w państwie.
15 maja
Wyznaczył Kazimierza Bartla na stanowisko premiera. W jego rządzie został ministrem spraw wojskowych, pełniąc tę funkcję do śmierci.
31 maja
Zgromadzenie Narodowe wybrało go na urząd Prezydenta RP. Stanowiska jednak nie przyjął.
1 czerwca
Z jego inicjatywy prezydentem RP został prof. Ignacy Mościcki.
czerwiec
Przeprowadził się do Belwederu, w którym mieszkał do końca życia.
28 sierpnia
Został Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych i potencjalnym Naczelnym Wodzem w wypadku wojny.
2 października
Objął funkcję premiera.
25 października
W rezydencji Radziwiłłów w Nieświeżu spotkał się z przedstawicielami środowisk konserwatywnych.
1927
14 lutego
W Pszczynie odsłonięto jego pierwszy pomnik.
10 grudnia
W Genewie uczestniczył w tajnym posiedzeniu Rady Ligi Narodów w sprawie stosunków polsko-litewskich.
1928
17/18 kwietnia
Doznał lekkiego ataku apoplektycznego. Wiadomość o tym zachowano w ścisłej tajemnicy.
27 czerwca
Zrezygnował z funkcji premiera.
19 sierpnia
Wyjechał na sześciotygodniowy urlop wypoczynkowy do Rumunii.
8 listopada
Rada Miejska Warszawy zmieniła nazwę Placu Saskiego na Plac Józefa Piłsudskiego.
1929
26 czerwca
Występuje przed Trybunałem Stanu jako świadek w sprawie ministra Gabriela Czechowicza
1930
lipiec
Z dóbr państwowych otrzymał dwór i folwark w Pikieliszkach pod Wilnem.
sierpień
Na jego polecenie rozpoczęły się przygotowania do rozwiązania Sejmu, aresztowania posłów opozycyjnych oraz przeprowadzenia nowych wyborów parlamentarnych.
25 sierpnia
Po raz drugi objął funkcję premiera.
29 sierpnia
Na posiedzeniu Rady Ministrów postawił wniosek o rozwiązanie Sejmu (następnego dnia prezydent rozwiązał obie izby ustawodawcze).
1 września
W odpowiedzi na sabotażowo-dywersyjną akcję Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO) nakazał przeprowadzenie pacyfikacji w Małopolsce Wschodniej (16 IX - 30 XI).
16 listopada
W wyborach parlamentarnych listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) , z nim na czele, uzyskały 47 proc. głosów i 56 proc. mandatów poselskich.
4 grudnia
Zrzekł się funkcji premiera.
1930/1931
15 grudnia – 29 marca
Przebywał na wypoczynku na Maderze.
1932
1 marca – 2 kwietnia
Przebywał na wypoczynku w Egipcie, Turcji i Rumunii.
11 listopada
Dokonał odsłonięcia Pomnik Lotnika w Warszawie
1933
11 listopada
Otrzymał dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego.
6 października
Wziął udział w uroczystościach ku czci Sobieskiego. W Krakowie odebrał defiladę kawalerii, w krypcie wawelskiej złożył hołd królowi
27 listopada
Podczas rozmowy z niemieckim ambasadorem Hansem von Moltke wyraził zgodę na projekt deklaracji o nieagresji pomiędzy Polską i Niemcami.
1934
7 marca
Na jego zaproszenie odbyło się w Belwederze posiedzenie pomajowych premierów
1935
marzec
Wystąpiły u niego silne objawy choroby nowotworowej.
12 kwietnia
Podpisał ustawę konstytucyjną.
25 kwietnia
Lekarskie konsylium stwierdziło, że choruje na nie nadający się do operowania nowotwór złośliwy wątroby.
29 kwietnia
Spisał swoją ostatnią wolę, w której wyraził m.in. życzenie, żeby pochowano go na Wawelu.
12 maja
W niedzielę o godz. 20.45 zmarł w Belwederze.
Pochowany został na Wawelu w krypcie św. Leonarda, a jego serce złożono w grobie matki na wileńskiej Rossie.
W 1937 r. na polecenie metropolity krakowskiego arcybiskupa Adama Sapiehy trumna z jego szczątkami została przeniesiona do krypty pod wieżą Srebrnych Dzwonów.
Józef Piłsudski odznaczony był m.in.: Orderem Orła Białego, Virtuti Militari kl. I, II i V, Polonia Restituta kl. I, Krzyżem Niepodległości z mieczami i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. (PAP)
https://dzieje.pl/
mjs / skp /
