Kresy – zaginiony świat. Wielokulturowość na pograniczu narodów i religii

- Celem forum naukowego jest przybliżenie dziedzictwa kresowego i odtworzenie niezapomnianej atmosfery wielokulturowości, która cechowała środowiska kresowe przed II wojną światową. Temat kresowości został osadzony w rzeczywistościach podlubelskiego Nałęczowa, którego urokliwy charakter tworzył się w znacznej mierze dzięki przybyszom z dawnych ziem kresowych. Wyniki badań naukowych „kresoznawczych” przedstawią nie tylko badacze z różnych ośrodków akademickich Polski, ale także Ukrainy i Japonii - informuje prof. KUL dr hab. Włodizmierz Osadczy, prezes Instytutu Pamięci i Dziedzictwa Kresowego.

- Pierwsze tego rodzaju spotkanie jest zaplanowane jako inauguracja cyklicznych wydarzeń zatytułowanych ogólną nazwą Nałęczowskie Spotkania Wschodnioeuropejskie „Willa Kresy”. W ramach tej inicjatywy organizatorzy planują sukcesywnie przybliżać mieszkańcom Lubelszczyzny kresowe dziedzictwo kulturowe, odnajdywać ślady „kresowości” w historii i zabytkach regionu i współczesnej Polski, prowadzić działalność edukacyjno-kulturową wśród młodzieży szkolnej i studiującej. Będzie to także istotny impuls dla rozwoju badań naukowych związanych z Kresami, tworzenia pomostów porozumienia między narodami będącymi dziedzicami tradycji wielokulturowości dawnej Rzeczypospolitej.

Wydarzenie zostało objęte patronatem honorowym przez Wicepremiera Rządu RP, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Jarosława Gowina oraz Wojewodę Lubelskiego prof. Przemysława Czarnka.

Reklama

Obrady naukowe w Nałęczowie uświetni zespół Towarzystwa Kultury Polskiej na Wołyniu im. Tadeusza Kościuszki z Łucka.

Konferencja została zorganizowana przez Instytut Pamięci i Dziedzictwa Kresowego wraz z Centrum Ucrainicum KUL, Instytutem Wschodnioeuropejskim Centrum Nowoczesnej Edukacji, Zespołem Szkół im. Z. Chmielewskiego w Nałęczowie i Katolickim Stowarzyszeniem "Civitas Christiana" Oddział Okręgowy w Lublinie.

Patronat medialny nad projektem objęli: TVP LUBLIN, Polskie Radio Lublin, TVP Historia, Radio eR, Dziennik Wschodni, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, Kurier Galicyjski, Gazeta Nałęczowska, Wspólnota Puławska, TV Puławy.

Reklama

Wszelkich informacji dotyczących Międzynarodowej Konferencji Naukowej "Kresy – zaginiony świat. Wielokulturowość na pograniczu narodów i religii" z cyklu Nałęczowskie Spotkania Wschodnioeuropejski „Willa Kresy” w Nałęczowie udziela dr hab. prof. KUL Włodizmierz Osadczy, prezes Instytutu Pamięci i Dziedzictwa Kresowego (telefon kontaktowy: 663-128-969).

Patronat honorowy

Pan Jarosław Gowin Wicepremier Rządu RP

14 października

g.12.00 otwarcie konferencji

Słowo Wojewody Lubelskiego

Powitanie z Kancelarii Prezydenta RP

Powitanie Przedstawicieli Lokalnych Władz

Prezentacja projektu „Willa Kresy”

Sesja naukowa:

• Kształtowanie się przestrzeni Kresów (Prof. Ryszard Szczygieł, Lublin)

• Kresowe Rodziny Nałęczowa (Jerzy Rosiak, Nałęczów)

• Kultura i tradycje Kresów Wschodnich w anglojęzycznym postrzeżeniu (prof. Iryna Biskub, Łuck)

• Postwielokulturowość na ziemiach dawnych Kresów (dr Beata Piskorska, Lublin)

Sesja popołudniowa g.16.00

• Kresy w historii i Kulturze Polski (Prof. Mieczysław Ryba, Lublin-Toruń)

• Ormianie, najwierniejszy naród kresowy Rzeczypospolitej (Maciej Bohosiewicz, Warszawa)

• Wpływ kresowych sanktuariów maryjnych na przeobrażenia krajobrazu kulturowego

(ks. prof. Józef Marecki, Kraków)

15 października

Sesja naukowa

Godz.10.00

• Między Rusią Litewska i Rusią Koronną a białoruskim i ukraińskim ruchem narodowym

(Prof. Włodzimierz Osadczy, Lublin-Lwów)

• Percepcja elementów kulturowych przez grupy religijne, narodowe i społeczne na przykładzie dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej (dr Lucyna Rotter, Kraków)

• Kościół rzymskokatolicki jako czynnik kulturotwórczy cywilizacji łacińskiej na Kresach (dr Adam Kulczycki, Rzeszów)

• Mariavite in Łódź and Russian Orthodox in Chełm: A Framework for Comparative Research on Imperial Rule and Culture in Kresy before 1914 (Kenshi Fukumoto, Kioto, Japonia)

Podsumowanie: Prof. Włodzimierz Osadczy

Wyjazd do Bronic ok. g.12.

Wystawa: Historyczne związki Nałęczowa z dawnymi Kresami Wschodnimi - Pałac w Bronicach.

Święty Grzegorz napisał, że chrzest jest najpiękniejszym i najwspanialszym darem Boga: „Nazywamy go darem, łaską, namaszczeniem, oświeceniem, szatą niezniszczalności, obmyciem odradzającym, pieczęcią i wszystkim, co może być najcenniejsze”. Ale czy my to wszystko rozumiemy, gdy stajemy w roli rodziców chrzestnych obok rodziców dziecka?

Podczas chrztu św. kapłan wypowiada m.in. słowa: „Podtrzymywanie tego światła powierza się wam, rodzice i chrzestni, aby wasze dzieci, (...) trwając w wierze, mogły wyjść na spotkanie przychodzącego Pana razem z wszystkimi Świętymi w niebie”.

Czy mamy świadomość, gdy odpalamy świecę chrzcielną od paschału, że ten obowiązek spoczywa na nas, chrzestnych? Czy wiemy, że jeśli płomień wiary zgaśnie, to nie tylko będzie to nasza wina, ale też że dusza powierzonego nam na chrzcie nie wyjdzie w niebie na spotkanie przychodzącego Boga, bo bez płomienia nie trafi w ciemności?! Duszpasterze alarmują, że świadomość kandydatów na chrzestnych, mimo katechez chrzcielnych, wcale nie wzrasta. Co rusz przychodzą bowiem do parafialnych kancelarii ludzie, którzy żyją w konkubinatach i tego nie ukrywają, ale chcą zostać matką chrzestną lub ojcem chrzestnym, mimo że Kodeks prawa kanonicznego mówi wyraźnie, iż „chrzestnym może zostać katolik, który prowadzi życie zgodne z wiarą”. (Więcej na ten temat na str. 59 – przyp. red.) Wydaje się, że teoria o naszym życiu wiarą i praktykowanie cnót wynikających z wiary coraz bardziej się od siebie oddalają. Uważamy, że wymagania są za trudne, albo po prostu grzech tak nam plącze życie, że nie potrafimy już sobie poradzić...

W patchworkowej rodzinie

Ewa z Markiem mają dwoje dzieci. Gdy urodziło się drugie, Zosia, o zostanie ojcem chrzestnym poprosili męża siostry Marka. Tomasz chętnie się zgodził, ale 2 lata później jego małżeństwo się rozpadło – przestał być szwagrem, nie przestał być chrzestnym. I zaczęły się prawdziwe trudności, ponieważ z dnia na dzień przestał być traktowany jak członek rodziny, mimo że to nie on złożył wniosek o rozwód. Zależało mu na kontakcie zarówno z własnymi dziećmi, jak i z chrześniakami w rodzinie byłej żony. O ile kontakt z własnymi dziećmi zagwarantował mu sąd, o tyle do chrześniaków nie miał żadnego dostępu.

Na początku o spotkaniach w gronie rodzinnym, np. na urodzinach chrześnicy, w ogóle nie było mowy. Próbował dzwonić, prosił o spotkanie, ale za każdym razem, pod różnymi pretekstami, spotykał się z odmową. Aż przyszedł czas, gdy Zosia miała przystąpić do Pierwszej Komunii św. – Zadzwonił do mnie były szwagier i spytał, na jaki adres może wysłać zaproszenie, bo zbliża się Komunia i chrzestny powinien być – opowiada Tomasz. – Co ciekawe, przez kilka poprzednich lat nie byłem w ogóle potrzebny i kontakt z Zosią całkowicie się urwał. Gdy przyszedłem do kościoła, a potem na proszony obiad, czułem się jak intruz i szczerze mówiąc, do dziś nie jestem pewien, czy nie chodziło tylko o prezent od chrzestnego. Potem założyłem nową rodzinę, zresztą moja była żona też, i teraz odwiedzam chrześnicę z okazji urodzin, ale nigdy w tym samym czasie, co reszta rodziny. Widzę, że rodzice Zosi dbają o to, by tak było. Czy mam im to za złe? Nie, obydwie strony noszą jakieś rany, uprzedzenia, trudno razem siadać do stołu. Ale Zosia wyrosła na świetną dziewczynę i staram się, choć kontakt jest rzadki, jakoś ją wspierać – zwierza się Tomasz.

Idealny, bo jeden z nas...

Rozpad rodziny nie jest jedyną sytuacją, w której trudno być aktywnym chrzestnym. Znam rodzinę, która przez kilka lat należała do katolickiej wspólnoty małżeństw. Coraz większe społeczność, zażyłości, a w tym gronie – zdaniem wielu praktykujących – idealni kandydaci na chrzestnych co rusz rodzących się dzieci! Bo przecież są świadomi, chcą czegoś więcej, należą do wspólnoty... I rzeczywiście, moja znajoma przyjęła obowiązek zostania matką chrzestną. Tyle że okazało się, iż w tej wspólnocie działa mechanizm podobny jak w małżeństwie po rozwodzie: jesteś chciany, gdy jesteś jednym z nas, gdy jednak odchodzisz ze wspólnoty, przestajesz być dla nas wiarygodny, także jako chrzestny. Rzeczywiście, gdy małżonkowie opuścili wspólnotę (katolicką!), byli pomawiani i oczerniani, ale przede wszystkim rodzice dziecka, którzy poprosili moją znajomą o zostanie matką chrzestną, zabronili jej kontaktu z chrześnicą pod kilkoma warunkami ściśle związanymi z rzeczywistością tej wspólnoty.

Na 100 małżeństw rozpadają się 33, wielu z małżonków to chrzestni. Po rozwodzie trudno utrzymywać kontakt z chrześniakami z rodziny byłej żony czy byłego męża.

Mimo że moralność, obyczaje i praktyki moich znajomych nie zmieniły się po opuszczeniu wspólnoty, zostali wręcz potępieni przez grupę ludzi, z którymi kiedyś wspólnie przeżyli niejedną Eucharystię. Małżeństwo, któremu kobieta zechciała służyć, zostając matką chrzestną ich dziecka, posunęło się dalej niż była rodzina Tomasza: nie zaprosili jej na Pierwszą Komunię św. chrześnicy.

Łaska woła o pomoc

Trudnych sytuacji jest w rodzinach coraz więcej. Rozpady sakramentalnych małżeństw są plagą, a chrzestnymi zwykle zostają osoby z kręgu najbliższych krewnych, dlatego po rozwodzie, niemal z automatu, są traktowani jak wrogowie. Dlaczego tak się dzieje w katolickich rodzinach, które, według wszystkich obietnic składanych w czasie przyjmowania sakramentów, powinny rozumieć sens tego, w czym zdecydowali się mieć udział? W 1255. kanonie Katechizmu Kościoła Katolickiego czytamy: „Aby mogła rozwijać się łaska chrztu, potrzebna jest pomoc rodziców. Na tym polega także rola rodziców chrzestnych, którzy powinni być głęboko wierzący, a także zdolni i gotowi służyć pomocą nowo ochrzczonemu, zarówno dziecku, jak dorosłemu, na drodze życia chrześcijańskiego. (...)

Rodzice chrzestni powinni być strażnikami ognia. A czasem to są strażacy

Cała wspólnota eklezjalna ponosi częściowo odpowiedzialność za rozwój i zachowywanie łaski otrzymanej na chrzcie”. A więc jeśli cała, to i dziadkowie, i ciocie, i wujkowie, i poranieni rozwodem małżonkowie, którzy kiedyś zostali rodziną, a teraz, z dnia na dzień, rozwodowym dokumentem próbują zerwać wszystkie relacje, które w ciągu lat małżeństwa udało się zbudować w rodzinie. Psychologowie mówią, że rozwód, poza złamaniem życia dwojga ludzi i ich dzieci, uderza w całą rodzinę, rykoszetem – to jest rozrywanie ogromnego koca, który daje ciepło wielu ludziom, i nagle dwoje z nich zaczyna ten koc szarpać, tarmosić, ciąć nożycami, nożami i czym tylko się da. Nagle wszyscy są poranieni, odsłonięci i zaczynają marznąć. Jak po rozwodzie wypełniać obowiązki rodzica chrzestnego? Duszpasterze radzą, że w sytuacjach, gdy spotkania nie są możliwe, trzeba nieustannie otaczać chrześniaka modlitwą. W dniu urodzin, gdy spotkanie nie jest możliwe, można pójść na Mszę św. w intencji dziecka. Lepiej być blisko, ale gdy się nie da, płomienia wiary można strzec na odległość – modlitwa podsyca każde gasnące ognisko.