Zjazd, zgodnie z tradycją i formułą Zjazdów Gnieźnieńskich opiera się na czterem filarach. Jest wydarzeniem religijnym i modlitewnym, ważną debatą o Kościele i jego kondycji w kontekście wyzwań dzisiejszej Europy, ma charakter ekumeniczny oraz uczestniczy w nim głowa państwa, w tym roku prezydent Andrzej Duda. Uczestniczyć w nim będą rzesze katolików świeckich, Prymas Polski abp Wojciech Polak, kardynałowie Kazimierz Nycz i Luis Antonio Tagle z Filipin, Nuncjusz Apostolski w Polsce, zwierzchnik Kościoła i Greckokatolickiego abp Światosław Szewczuk z Ukrainy, ludzie kultury, politycy, liczni świadkowie wiary.

- Wybór tematu: „Europa nowych początków. Wyzwalająca moc chrześcijaństwa” - nawiązuje do wyraźnej potrzeby głębokiej odnowy, jaka da się odczuć we współczesnym życiu Kościoła, Polski i Europy - stwierdza deklaracja programowa zjazdu. Na zjazd zaproszeni są wszyscy, którym droga jest idea Europy jako wspólnoty inspirowanej chrześcijaństwem oraz którzy pragną podjąć refleksję nad wolnością i sposobami jej realizacji w duchu Ewangelii.

Tematyka pierwszego dnia kongresu koncentrować się będzie wokół chrztu świętego, zarówno w perspektywie historycznej, a więc aktu dokonanego przez Mieszka I, jak i w perspektywie teologicznej. Tego dnia przewidziano również spotkanie prezydenta RP Andrzeja Dudy ze zwierzchnikami i przedstawicielami Kościołów obecnych na zjeździe, a wieczorem o godz. 20.00 w katedrze gnieźnieńskiej ekumeniczne nabożeństwo dziękczynno-pokutne za 1050 lat wiary chrześcijańskiej w Polsce. Wezmą w nim udział zwierzchnicy Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej i Prymas Polski.

Liczne debaty będą skoncentrowane wokół "nowych początków", jakie stworzył chrzest dla Polski i o tym mówić będzie nestor polskiej historiografii prof. Jerzy Kłoczowski. O konieczności "nowych początków" w sferze ekonomiczno-moralnej dla dzisiejszej Europy, co analizować będzie prof. Paul Dembiński z Genewy.

Różnorodny pod względem tematyki będzie drugi dzień zjazdu – od małżeństwa i rodziny, poprzez wiarę i kulturę do ekonomii i gospodarki. Wątek "Co zrobiliśmy z wolnością?" będzie analizowany ze szczególnym naciskiem w kontekście Europy środkowo-wschodniej, która ją odzyskała przed ćwierćwieczem. "Bilans odzyskanej wolności" na tych terenach przeprowadzą intelektualiści z Polski, Rosji i Ukrainy.

Ważnym tematem refleksji będzie odpowiedź na pytanie: jak dążyć do pojednania w tym regionie Europy. Debatę "Ukraina - Polska - Rosja: czy możliwe są pokój i pojednacie?", otworzy abp Światosław Szewczuk, zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, a wezmą w niej udział przedstawiciele tych trzech krajów.

Nie zabraknie także nawiązania do trwającego Roku Miłosierdzia. O tym, czy miłosierdzie ma granice mówić będą ludzie, dla których niesienie pomocy bliźnim stanowi treść życia m.in.: s. Małgorzata Chmielewska ze Wspólnoty Chleb Życia, s. Manuela Simoes MSCS pracująca z uchodźcami na południu Włoch oraz Janina Ochojska z Polskiej Akcji Humanitarnej. Dyskusjom i panelom towarzyszyć będzie jak zawsze modlitwa. Ekumeniczne nabożeństwa z homiliami głoszonymi przez duchownych różnych kościołów odbywać się będą w całym Gnieźnie.

Ostatni dzień zjazdowych obrad – niedziela, koncentrować się będzie wokół Kościoła i jego duszpasterskiego i misyjnego nawrócenia. Tego dnia odczytane zostanie przesłanie uczestników zjazdu do Kościoła i Europy. O godzinie 13.00 w katedrze gnieźnieńskiej sprawowana będzie Msza św. pod przewodnictwem nuncjusza apostolskiego w Polsce abp. Celestino Migliore, która zakończy X Zjazd Gnieźnieński.

Istotną i najbardziej interaktywną częścią zjazdu będą spotkania w małych grupach warsztatowych, które zaplanowano po południu zarówno pierwszego, jak i drugiego dnia kongresu. Uczestnicy mogą wybierać spośród kilkunastu tematów, których wspólnym mianownikiem jest zagadnienie wolności. Będzie to nie tylko okazja do zgłębienia tematu z fachowcami, ale także sposobność do dyskusji, wymiany poglądów i wypracowania konkretnych postaw społecznych i obywatelskich.

Zaproponowane przez organizatorów zagadnienia są nie tylko interesujące, ale i niezwykle aktualne – wolność wobec obcych postrzeganych jako zagrożenie, a więc jaka ma być odpowiedź chrześcijanina, gdy mówi się o laicyzacji i islamizacji Europy; wolność lidera i z liderem, czyli jaki rodzaj przywództwa wyzwala, a jaki ogranicza wolność; wolność w spotkaniu różnych kultur i systemów wartości, wreszcie wolność w sytuacjach granicznych , a więc w depresji, biedzie, chorobie. Wśród tematów znajduje się także m.in.: pytanie o polską Solidarność, o współczesną parafię, o małżeństwo – dlaczego sakramentalne, a nie luźny związek, o relacje polsko-ukraińskie i ukraińską wolność i wreszcie jak budować nową przyszłość, nie rezygnując ze sprawdzonych wartości.

Honorowy patronat nad X Zjazdem Gnieźnieńskim objął prezydent RP Andrzej Duda. Organizatorami X Zjazdu Gnieźnieńskiego są: Fundacja św. Wojciecha-Adalberta, Caritas Polska, Związek Dużych Rodzin "Trzy Plus", Wspólnota Chemin Neuf, Stowarzyszenie "Effatha", Laboratorium "Więzi", Instytut Chrześcijańsko-Demokratyczny, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego w Polsce, Katolicka Agencja Informacyjna, Klub Inteligencji Katolickiej, Wspólnota Sant Egidio i Uniwersytet Adama Mickiewicza. Współrealizatorem Zjazdu jest Narodowe Centrum Kultury.

Patronami medialnymi zjazdu są: Telewizja Polska, Polskie Radio, Gość Niedzielny, Niedziela, KAI, Więź, Rzeczpospolita, Przewodnik Katolicki, Areopag 21, Przegląd Prawosławny, Zwiastun Ewangelicki, Deon.pl

historia zjazdów

I Zjazd Gnieźnieński odbył się w marcu 1000 r., kiedy do Gniezna, do grobu św. Wojciecha przybył cesarz Otton III. Zjazd ten oznaczał przyjęcie Polski do grona państw europejskich. Tradycję organizowania zjazdów gnieźnieńskich – jako ważnych wydarzeń w dziedzinie duchowej i politycznej w skali europejskiej – podjął metropolita gnieźnieński abp Henryk Muszyński. Z jego inicjatywy, 3 czerwca 1997 r., w tysięczną rocznicę śmierci św. Wojciecha, odbył się II Zjazd Gnieźnieński, towarzyszący pielgrzymce Jana Pawła II do ojczyzny. Uczestniczył w nim papież i siedmiu rezydentów krajów Europy Środkowej i Wschodniej: prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski, Czech – Vaclav Havel, Niemiec – Roman Herzog, Węgier – Arpad Göncz, Słowacji – Michal Kovacz, Litwy – Algirdas Brazauskas i Ukrainy – Leonid Kuczma.

Jan Paweł II wypowiedział wówczas znamienne słowa: „Nie będzie jedności Europy, dopóki nie będzie ona wspólnotą ducha!”. Świętego Wojciecha nazwał „symbolem duchowej jedności Europy”. Podkreślił, że jego świadectwo jest nieprzemijające, gdyż cechuje je przede wszystkim umiejętność harmonijnego łączenia różnych kultur.

III Zjazd Gnieźnieński odbył się 12 marca 2000 r., kiedy to z okazji Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa u grobu św. Wojciecha miało miejsce najpierw ekumeniczne nabożeństwo połączone z wzajemnym wyznaniem win trzech tradycji chrześcijańskich, a następnie spotkanie prezydentów pięciu państw europejskich: Litwy – Valdasa Adamkusa, Niemiec – Johannesa Raua, Słowacji – Rudolfa Schustera, Węgier – Arpada Göncza i Polski – Aleksandra Kwaśniewskiego. Legat papieski kard. Angelo Sodano oświadczył, że nowy, wspólny dom europejski, jeżeli ma być trwały, potrzebuje solidnego fundamentu, a fundamentem tym – który dawał oparcie Europie i światu w ciągu minionych dwóch tysięcy lat – jest Jezus Chrystus i Jego Ewangelia.

Następnie przedstawiciele trzech tradycji chrześcijańskich w Polsce – prymas Polski kard. Józef Glemp, zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego abp Sawa oraz biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburgskiego Jan Szarek przeprosili w imieniu swoich wspólnot wyznaniowych za zniekształcanie sumienia, obojętność na cierpienie i egoizm oraz pychę i poniżanie innych. Na uroczystości te przybyli młodzi z całej Europy.

IV Zjazd Gnieźnieński miał miejsce 15-16 marca 2003 roku, a organizowany był przez Forum Świętego Wojciecha, nową nieformalną strukturę laikatu w Polsce, skupiającą różnorodne ruchy i stowarzyszenia poczuwające się do współodpowiedzialności za przyszłość Europy, w tym m.in. przez Katolicką Agencję Infromacyjną. Zjazdowi towarzyszyło hasło „Quo vadis, Europo?”. Podczas szeregu spotkań z udziałem intelektualistów, biskupów i polityków zastanawiano się nad tym, czy obecność Polski w Unii stanowi zagrożenie czy też powinna być rozumiana jako szansa dla ewangelizacji.

Kontynuacją tej formuły zjazdów był V Zjazd Gnieźnieński pod hasłem „Europa ducha” (12-14 marca 2004). Zamiarem organizatorów było ukazanie współczesnych duchowych źródeł Europy, z których wciąż można obficie czerpać. Kongres zgromadził najwybitniejszych świadków wiary doby współczesnej, postaci, które zdają się ukazywać nową wiosnę Kościoła, zapowiadaną w proroczy sposób przez Jana Pawła II.

VI Zjazd Gnieźnieński obradował pod hasłem „Europa dialogu”, w dniach 16-18 września 2005 roku, a jego przewodniczącym był prezes KAI Marcin Przeciszewski. Uczestnikami gnieźnieńskiej debaty byli także pasterze Kościołów chrześcijańskich, przedstawiciele Komisji Europejskiej, znani intelektualiści, ludzie kultury i politycy europejscy. Papież Benedykt XVI w swym przesłaniu nazwał gnieźnieńskie spotkanie szkołą dialogu dla środowisk laikatu krajów Europy, głównie środkowej i wschodniej, a zarazem „największym w tej części Europy spotkaniem ruchów i stowarzyszeń chrześcijańskich”.

Papieża na kongresie reprezentował kard. Walter Kasper, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan. Przyjechały wybitne postaci europejskiego chrześcijaństwa, z ewangelickim biskupem Wolfgangiem Huberem czy bp. Hilarionem reprezentującym Patriarchat Moskwy i Wszechrusi.

Przybyli też prominentni przedstawiciele środowisk żydowskich i muzułmańskich. Wśród czołowych polityków europejskich nie zabrakło słynnego architekta rozszerzenia UE, byłego kanclerza Helmuta Kohla. Wydarzeniem bez precedensu była modlitwa wzajemna Żydów, chrześcijan i muzułmanów w intencji Europy, która odbyła się na gnieźnieńskim rynku 17 września. Po raz pierwszy w historii modlili się za siebie nawzajem przedstawiciele trzech wielkich religii monoteistycznych.

VII Zjazd Gnieźnieński pod hasłem „Człowiek drogą Europy” miał miejsce od 15 do 17 czerwca 2007 r. Osią dyskusji i wykładów było pytanie: Kim jest człowiek? Na ile człowiek – w pełni jego godności – stanowi fundament cywilizacji Europy? A w jakich sferach człowieczeństwo – najgłębiej rozumiane – jest wciąż zagrożone? W Zjeździe, który zgromadził ok. 600 gości z kilkunastu krajów Wschodu i Zachodu Europy, uczestniczyli chrześcijanie różnych wyznań, przedstawiciele ruchów religijnych, delegaci innych religii oraz politycy. Gośćmi Zjazdu byli m.in. sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kard. Tarcisio Bertone, prezydent Polski Lech Kaczyński i przewodniczący Parlamentu Europejskiego Hans-Gert Poettering.

„Rodzina nadzieją Europy” to hasło VIII Zjazdu Gnieźnieńskiego, który odbył się w dniach 12-14 marca 2010 roku. Zasadniczym celem tej edycji kongresu było ukazanie, że kwestia małżeństwa i rodziny jest kluczowa dla przyszłości Europy, a właściwe myślenie o małżeństwie i rodzinie ma szerokie konsekwencje dla myślenia o Kościele, polityce i Europie. Ważnym wydarzeniem Zjazdu było wystąpienie prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Jego zdaniem w dziele odbudowy rodziny w Europie Polska ma do spełnienia wyjątkową misję. Szczególny charakter miała „Ekumeniczna Droga życia”, która przeszła ulicami Gniezna. Nabożeństwu przewodniczyli zwierzchnicy i przedstawiciele rodzin z dziesięciu Kościołów chrześcijańskich.

IX Zjazd Gnieźnieński odbywał się w dniach 16-18 marca 2012 r. pod hasłem „Europa obywatelska. Rola i miejsce chrześcijan”. Oficjalnie zainaugurowali go: nowy gospodarz Zjazdów, prymas Polski abp Józef Kowalczyk oraz prezydent RP Bronisław Komorowski. Zjazd poświęcony był zadaniom i wyzwaniom stojącym przed chrześcijanami we współczesnym społeczeństwie obywatelskim.