Dzisiejsza parafia w Wartkowicach obejmuje 21 miejscowości, w tym Chodów, Białą Górę, Spędoszyn i Wólkę. Właśnie w tych wsiach archeolodzy odkryli ślady pradawnych osad, niektóre datowane nawet na IV–V wiek. Wskazuje to na istnienie prężnie działającej społeczności, zaangażowanej w handel i lokalny rozwój.

Ślady sprzed wieków

Pierwsze pisemne wzmianki o Wartkowicach pojawiają się w kontekście zniszczenia osady przez Krzyżaków w średniowieczu. Dokumenty kościelne z 1336 r. wymieniają właścicieli ziemskich: Janka de Warthcouie i Jacka de Woyla. Z XV w. pochodzą zapisy o kościele dedykowanym Matce Bożej, natomiast z synodu piotrkowskiego w 1544 r. – informacje o powstaniu parafii.

Na przestrzeni wieków kościół w Wartkowicach był wielokrotnie odbudowywany i przebudowywany dzięki lokalnym właścicielom ziemskim i mieszkańcom parafii. Kiedy pierwszy kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny popadł w ruinę, właścicielka włości, Wiktoria Załuska, wdowa po Janie Prosperze Załuskim, ufundowała w 1660 r. nową drewnianą świątynię, zachowując jej pierwotne wezwanie. Kolejna, trzecia budowla – wzniesiona w 1719 r. – została poświęcona św. Annie i św. Wawrzyńcowi. Przetrwała do czasów współczesnych i dziś znajduje się w Wielkopolskim Parku Etnograficznym w Dziekanowicach jako cenny zabytek sakralny. Podczas otwarcia przeniesionego kościoła abp Władysław Ziółek nazwał świątynię „symbolem duchowego dziedzictwa Wartkowic”. Obszar po wielowiekowym drewnianym kościele w Wartkowicach to obecnie otwarta przestrzeń z zaznaczonym miejscem ołtarza głównego i kryptą, gdzie spoczywa hrabia Bogumił Załuski – radca wojewody mazowieckiego i dziedzic dóbr Gostkowskich, oraz plenerową Drogą Krzyżową.

Okupacja i męczeństwo

Czas II wojny światowej naznaczył parafię dramatycznymi wydarzeniami. Niemiecki okupant zlikwidował parafię, a proboszcz ks. Stefan Skowroński był upokarzany (zmuszano go m.in. do ręcznego czyszczenia szamba) i przeniesiony do parafii w Buczku. Prawdopodobnie padł ofiarą donosów niemieckich osadników lub jego postawa wobec represji Niemców wobec ludności cywilnej była powodem prześladowań. Ks. Skowroński po pobycie w parafii Buczek trafił do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie otrzymał numer obozowy 28303. Zginął w 1942 roku. Dzień przed śmiercią miał sen z przesłaniem: „Jutro będziesz wolny” – jak wspominał jego stryj, współwięzień ks. Zygmunt Skowroński. Ks. Stefan Skowroński, kapelan Wojska Polskiego, gorliwy duszpasterz kochający Boga i swoją ojczyznę, do dziś wspominany jest jako męczennik za wiarę – zauważa ks. Szeremeta.

Znaki przeszłości

Na miejscowym cmentarzu odnaleźć można groby powstańca styczniowego z 1863 r., kaplicę grobową pw. Pana Jezusa Ukrzyżowanego z 1890 r., ufundowaną przez Franciszka Radoszewskiego i Gabriela Srzyńskiego, mogiły żołnierzy z kampanii wrześniowej 1939 r. oraz mogiły byłych proboszczów. W 1986 r. konsekrowano nowy, murowany kościół pw. św. Anny i Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia. Choć architektonicznie bezstylowy, skrywa w sobie wartościowe dzieła: obraz św. Anny czytającej teksty małemu Jezusowi siedzącemu na kolanach Maryi i obraz św. Wawrzyńca z palmą męczeństwa oraz w centralnym miejscu krzyż z pasyjką i obrazem Matki Bożej Miłosierdzia. Każdy z obrazów otaczają płaskorzeźby aniołów, a ściany zdobią biblijne sceny autorstwa lokalnego artysty. Wśród precjozów na uwagę zasługują wiekowe feretrony, krzyż ołtarzowy i monstrancja. W Archiwum Archidiecezji Łódzkiej zachowały się cenne dokumenty: akta parafii w Wartkowicach z lat 1920-1939, spis inwentarza z roku 1935, księgi urodzeń, małżeństw i zmarłych z lat 1753-1784, urodzeń i małżeństw z lat 1786-1812 dla parafii Chodów oraz księgi metrykalne (urodzeń, małżeństw i zmarłych) od roku 1723 do 1892 w parafii Wartkowice. Ponadto w Archiwum Państwowym znajdziemy akta stanu cywilnego z lat 1808-1909 i udokumentowane informacje o istnieniu w parafii Bractwa św. Anny i Towarzystwa Śpiewaczego „Lira” – organizacji scalających lokalną społeczność.

Wiara Patronki

27 lipca wierni z parafii Świętej Anny i Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia w Wartkowicach obchodzili odpust ku czci św. Anny, babci Jezusa, patronki rodzin, matek, kobiet oczekujących dziecka, dzieci i wszystkich, którzy uczą się cierpliwości wobec życia i wiary. Mszy św. przewodniczył ks. Dominik Sujecki. – Kiedy wspominamy waszą patronkę na tej Mszy św. odpustowej i obchodzimy Światowy Dzień Dziadków i Osób Starszych, warto zastanowić się, jaką rolę spełniają dziadkowie w naszych rodzinach, czy pamiętamy o nich w modlitwach? – powiedział w homilii ks. Sujecki i dodał: – Jako wspólnota ludzi wierzących nie bójcie się pielęgnować tego, co najpiękniejsze. Popatrzcie na waszych seniorów, z szacunkiem podziękujcie im za wiarę, tradycje i wartości, które wam przekazali, a sami, stając się dziadkami i babciami dla innych, nie zapominajcie, aby pielęgnować wiarę jak św. Anna, która czyniła to najpierw w Maryi, a potem w Jezusie.