Reklama

Kościół

Nowoczesne technologie w starych kościołach

Do zagadnienia renowacji specjaliści podchodzą dziś nie tylko od strony artystycznej. Zwracają uwagę także na naukowe podstawy swoich badań i prac konserwatorskich.

Niedziela Ogólnopolska 3/2022, str. 44-45

[ TEMATY ]

renowacja

Archiwum dr Ewy Jachnickiej

W ościeżu okiennym odkryto historyczne polichromie datowane na 1903 r.

W ościeżu okiennym odkryto historyczne polichromie datowane na 1903 r.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Dawniej do dyspozycji były jedynie dobre oko konserwatora sztuki oraz opisujące obiekt dokumenty. Teraz, aby np. dokładnie określić pochodzenie kamienia, można za pomocą szybko rozwijających się metod nieinwazyjnych badać jego strukturę, nawarstwienia itd. Specjaliści mówią, że nowoczesne technologie pozwalają im pracować „w lepszym standardzie”. Ale co to konkretnie znaczy?

– Dzięki takim badaniom możemy poznać strukturę, skład chemiczny obiektu, nie ingerując fizycznie w sam obiekt – wyjaśnia Paweł Sadlej, cieszący się uznaniem artysta i konserwator dzieł sztuki, którego owoce pracy można podziwiać w wielu kościołach oraz polskich i zagranicznych muzeach. – Kiedyś trzeba było wziąć próbkę warstwy, zastosować czynniki chemiczne, badać pod mikroskopem. W tej chwili wystarczy np. zastosować naświetlanie promieniami Roentgena, wykorzystać osiągnięcia optyki, m.in. mikroskopy skaningowe, czy wykonać skan obiektów. To wszystko jest potrzebne, aby podjąć jak najbardziej adekwatne środki konserwatorskie – podkreśla konserwator.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Jak najmniej szkodzić

Wysoka czułość oraz możliwość odkrywania tego, co niewidoczne gołym okiem, przy zastosowaniu technik jądrowych sprawiają, że od lat znajdują one szerokie zastosowanie w pracy konserwatorów i restauratorów dzieł sztuki. Ujmując rzecz najbardziej ogólnie, dzieli się je na: techniki radiograficzne, które bez ingerencji w obiekt pozwalają uzyskać informacje o jego wewnętrznej strukturze; techniki analityczne – służące do oznaczenia pierwiastków śladowych występujących w badanych obiektach; wykorzystanie promieniowania jonizującego, które pozwala niszczyć bakterie, pleśni i grzyby znajdujące się w obiektach.

Najbardziej ogólna doktryna konserwatorska brzmi: jak najmniej szkodzić. A to dlatego, że nowoczesne narzędzia mogą bardzo pomóc obiektom, ale źle zastosowane mogą je zniszczyć.

– Zagrożeniem może być chemia stosowana w kamieniarstwie, np. w kamieniach piaskowych, które po 30 latach wyglądają, jakby zachorowały na ospę, gdyż zastosowane tworzywo sztuczne odbarwia się pod wpływem promieniowania UV – tłumaczy nasz rozmówca i podkreśla, że o wiele ważniejsze są nowe metody poznania obiektu niż aplikacja działań konserwatorskich. – W tej chwili każdy konserwator aplikuje najnowsze technologie. Przy elewacji stosuje się np. powłoki malarskie, które dziś są inne niż nawet 5 lat temu. Trend jest jeden: nowe produkty są tworzone w ten sposób, aby były jak najbardziej zbliżone do tych pierwotnych, które są odtwarzane. Nie wiemy jednak, jakie efekty stosowania nowoczesnej chemii pojawią się za kilka czy kilkadziesiąt lat – zauważa Paweł Sadlej.

Reklama

Użytkowanie

Gdy mówimy o zabytkowych obiektach sakralnych, ważna jest ich konserwacja, ale niezbędne jest także właściwe ich użytkowanie. – Wielkim osiągnięciem współczesności są nawilżacze powietrza, ale i pochłaniacze wilgoci, rekuperatory, dystryfikatory, nawet proste elektryczne siłowniki do okien. Wspaniałe możliwości dają pompy ciepła współdziałające z odwiertami z ziemi, które mogą zarówno ogrzać budynki, jak i je chłodzić – podkreśla ks. dr Andrzej Oleszko, członek Archidiecezjalnej Komisji Artystycznej w Lublinie. – Wszystkie te nowinki techniczne pomagają w zachowaniu odpowiednich warunków fizycznych, dzięki którym efekty konserwacji są bardziej trwałe – zauważa.

Ważnym zagadnieniem jest także ogrzewanie kościoła. Cenne elementy wyposażenia, zwłaszcza starszych kościołów, często wykonane są z drewna. Doktor Ewa Jachnicka, dyplomowana konserwator dzieł sztuki o specjalności konserwacja i restauracja detali i elementów architektonicznych, podkreśla, że nie można kościołów ogrzewać tak jak domów prywatnych. – Najlepiej, jeśli jest to ogrzewanie posadzkowe, i to nie pod drewnianymi ławkami, ale w ciągach komunikacyjnych. Wówczas może być włączone przez cały rok, w stałej temperaturze 10-15°C. Jest to rozwiązanie dość oszczędne, a jednocześnie korzystne dla elementów zabytkowych, które wyposażają wnętrze kościoła – mówi.

Reklama

Moda a technologia

Jedna z doktryn konserwatorskich podpowiada, aby to, co jest dodawane podczas renowacji, było widoczne, ale pozostawało na drugim planie. Czyli patrząc na obiekt, powinniśmy wiedzieć, co jest oryginalne, a co dodane.

Dobrym przykładem realizacji tej zasady jest renowacja elewacji kościoła św. Wojciecha w Kielnie, który był budowany w trzech etapach od XVI do XX wieku. Elementy rozbudowy świątyni widać na elewacji – rodzaj cegły czy spoiny są zupełnie inne, bo zmieniały się mody choćby w zakresie kolorystyki.

– Elewacja jest w tym momencie jak mapa, z której można odczytać, co i kiedy zostało wykonane. To też są elementy technologii, gdyż ukazują zmieniającą się modę na estetykę budowania – podkreśla dr Jachnicka.

Ciekawym nowoczesnym badaniem konserwatorskim jest odkrywanie występowania polichromii. Doktor Jachnicka przeprowadziła je m.in. w kościele farnym w Nowym Stawie, przed wykonaniem konserwacji tynków wewnętrznych. – To są bardzo ważne współczesne badania, których kiedyś nie wykonywano. Badania te są inwazyjne, ale dla warstw współczesnych, gdyż sprawny konserwator wie, do którego momentu może zdejmować warstwy – zaznacza specjalistka i wyjaśnia: – Zazwyczaj wszystko robi się ręcznie. Jeżeli jednak jest podejrzenie, że na ścianie pojawi się cenna polichromia, np. z XIV wieku, to wówczas stosuje się promienie Roentgena, aby sprawdzić przynajmniej to, jak układa się rysunek pod warstwami tynku.

Techniki z wykorzystaniem promieniowania mają zastosowanie głównie w sztuce przenośnej – np. w przypadku obrazów, na których bada się przemalowania czy liczbę warstw. Dopiero po badaniach rentgenowskich dochodzi się do tego, co jest pod spodem, do pierwotnej wersji dzieła.

Reklama

Wszystkie retusze doskonale pokazują także promienie ultrafioletowe. Właśnie z ich zastosowaniem kilka lat temu w krakowskim laboratorium sprawdzano słynne dzieło Leonarda da Vinci Dama z gronostajem. Badano wówczas, czy na obrazie nie ma mikrouszkodzeń oraz domalowań. Wcześniej, dzięki nowoczesnym technikom, odkryto, że tło, na którym widzimy postać damy z gronostajem, było pierwotnie znacznie jaśniejsze. Przemalowania na pewno nie dokonał da Vinici, ale kto jest autorem retuszu – nie wiadomo.

Współczesne techniki pomagają również w zachowaniu estetyki obiektów. – W wielu kościołach można zobaczyć metalowe ankry, które zapobiegają pęknięciom ścian, kopuł itd. Spełniają one bardzo ważne zadanie, gdyż wzmacniają konstrukcję budynku. Współcześnie, na ile to możliwe, stosuje się włókna węglowe, które nie tylko wzmacniają konstrukcję, ale też mają tę zaletę, że czynią to w sposób niewidoczny – mówi ks. Oleszko.

Czy nowoczesne zawsze oznacza skuteczne? – Odpowiedzią na to pytanie są np. badania firmy Schomburg dotyczące izolacji fundamentów. Ich wyniki mogą nas zaskoczyć – najlepszym izolatorem przed wilgocią okazały się zielona glinka i mocz koński. Współcześnie próbuje się dogonić naturę w jej niesamowitym działaniu. Czy człowiek jest w stanie tego dokonać? Na pewno próbuje – kwituje nasz rozmówca.

2022-01-11 08:37

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kolejne prace renowacyjne zakończone

Niedziela legnicka 50/2021, str. II

[ TEMATY ]

renowacja

Krzeszów

EPB

Wnętrze Mauzoleum Piastów w Krzeszowie

Wnętrze Mauzoleum Piastów w Krzeszowie

Każdego roku do pocysterskiego opactwa przybywają tysiące pielgrzymów i turystów, aby zachwycać się pięknem Europejskiej Perły Baroku i nabierać duchowej mocy.

Ten kompleks klasztorny wymaga nieustannej troski, dzięki której wszyscy odwiedzający mogą zachwycać się jego pięknem. Dzięki m.in. Ministerstwu Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu możliwa była reorganizacja i modernizacja Mauzoleum Piastów świdnicko--jaworskich. To właśnie w tym miejscu tuż za ołtarzem głównym bazyliki kryją się prawdziwe skarby – sarkofagi fundatorów (Bolka I Surowego oraz jego wnuka Bolka II Małego), epitafia oraz freski i cenne obrazy. – Dzięki wparciu ministerstwa udało się wykonać nowe oświetlenie mauzoleum. Pojawiły się także info-kioski z nagraniami audio i video pomagające poznać cenne zabytki mauzoleum. Przygotowano też specjalne gabloty wystawiennicze, w których znajdziemy m.in. szaty liturgiczne oraz paramenty liturgiczne z krzeszowskiego skarbca – mówi Rafał Bijak z fundacji Europejska Perła Baroku.

CZYTAJ DALEJ

Co z postem w Wielką Sobotę?

Niedziela łowicka 15/2004

[ TEMATY ]

post

Wielka Sobota

monticellllo/pl.fotolia.com

Coraz częściej spotykam się z pytaniem, co z postem w Wielką Sobotę? Obowiązuje czy też nie? O poście znajdujemy liczne wypowiedzi na kartach Pisma Świętego. Chcąc zrozumieć jego znaczenie wypada powołać się na dwie, które padają z ust Pana Jezusa i przytoczone są w Ewangeliach.

Pierwszą przytacza św. Marek (Mk 9,14-29). Po cudownym przemienieniu na Górze Tabor, Jezus zstępuje z niej wraz z Piotrem, Jakubem i Janem, i spotyka pozostałych Apostołów oraz - pośród tłumów - ojca z synem opętanym przez szatana. Apostołowie są zmartwieni, bo chcieli uwolnić chłopca od szatana, ale ten ich nie usłuchał. Gdy już zostają sami, pytają Chrystusa, dlaczego nie mogli uwolnić chłopca od szatana? Usłyszeli wówczas znamienną odpowiedź: „Ten rodzaj zwycięża się tylko przez modlitwę i post”.
Drugi tekst zawarty jest w Ewangelii św. Łukasza (5,33-35). Opisuje rozmowę Pana Jezusa z faryzeuszami oraz z uczonymi w Piśmie na uczcie u Lewiego. Owi nauczyciele dziwią się, czemu uczniowie Jezusa nie poszczą. Odpowiada im wówczas Pan Jezus „Czy możecie gości weselnych nakłonić do postu, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, wtedy, w owe dni, będą pościć”

CZYTAJ DALEJ

Za mały mój rozum na tę Tajemnicę, milknę, by kontemplować

2024-03-29 06:20

[ TEMATY ]

Wielki Piątek

rozważanie

Adobe. Stock

W czasie Wielkiego Postu warto zatroszczyć się o szczególny czas z Panem Bogiem. Rozważania, które proponujemy na ten okres pomogą Ci znaleźć chwilę na refleksję w codziennym zabieganiu. To doskonała inspiracja i pomoc w przeżywaniu szczególnego czasu przechodzenia razem z Chrystusem ze śmierci do życia.

Dzisiaj nie ma Mszy św. w kościele, ale adorując krzyż, rozważamy miłość Boga posuniętą do ofiary Bożego Syna. Izajasz opisuje Jego cierpienie i nagrodę za podjęcie go (Iz 52, 13 – 53, 12). To cierpienie, poczynając od krwi ogrodu Oliwnego do śmierci na krzyżu, miało swoich świadków, choć żaden z nich nie miał pojęcia, że w tym momencie dzieją się rzeczy większe niż to, co widzą. „Podobnie, jak wielu patrzyło na niego ze zgrozą – tak zniekształcony, niepodobny do człowieka był jego wygląd i jego postać niepodobna do ludzi – tak też wprawi w zdumienie wiele narodów. Królowie zamkną przed nim swoje usta, bo ujrzą coś, o czym im nie mówiono, i zrozumieją coś, o czym nigdy nie słyszeli” (Iz 52, 14n). Krew Jezusa płynie jeszcze po Jego śmierci – z przebitego boku wylewa się zdrój miłosierdzia na cały świat. Za mały mój rozum na tę Tajemnicę, milknę, by kontemplować.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję