Żyjemy w czasach ogromnych podziałów, często nie potrafimy się porozumieć, bo tak bardzo dzielą nas różnice światopoglądowe. Powstańcy, choć mieli różne racje, razem stanęli do walki o wspólną wolność. Ich postawa, zwłaszcza dziś, powinna być dla nas przykładem.

Spotkanie z historią

Temat Powstania Warszawskiego jest mi szczególnie bliski od wielu lat. Na co dzień jestem wolontariuszem w Muzeum Powstania Warszawskiego, które znajduje się w Warszawie. Bez wątpienia jest to miejsce szczególne, w którym spotykamy się z wciąż żywą historią. To właśnie tam miałem zaszczyt rozmawiać z powstańcami, którzy przeżyli ten czas. Choć znałem muzeum, to jednak kiedy zostałem oprowadzony przez świadka historii o pseudonimie Wandzia, spojrzałem na wszystko zupełnie inaczej. To była niezwykła lekcja historii i patriotyzmu. Dla nas, współczesnych, są to niewyobrażalne wydarzenia. „Wandzia” opowiadała, jak na jej oczach rozstrzelano całą jej najbliższą rodzinę. Żyła w piwnicach, wspólnie z mamą śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego ukrywała się w kanałach. Cieszyła się, gdy znalazła chociaż ziarenko do jedzenia… Muzeum to nie tylko mury, lecz tkwiący w nim duch narodu.

Młodzież uczy się w szkołach faktów historycznych dotyczących powstania, ale zapomina się o ludziach, którzy tworzyli tę historię. Podczas wolontariatu poznałem wiele fantastycznych, niesamowitych osób, którym udało się przeżyć powstanie. Opowiadały one swoje historie z czasów młodości, o walkach za ojczyznę i o swoich ideałach. Takich historii nie przeczytamy w książkach, nie zobaczymy w sprawozdaniach, bo są to prawdziwe emocje, prawdziwi ludzie, ich prawdziwe przeżycia – jakże często przepełnione żalem, szczególnie dotyczy to osób, które później zostały zmuszone do emigracji. W szkole nie dowiemy się, co ci ludzie przeżyli; jaki był ich strach – nie o siebie, a o swoich najbliższych; że nie wahali się w kwestii tego, czy mają walczyć, ale przede wszystkim jak bardzo cierpieli, kiedy na ich oczach zabijani byli ich kompani; kiedy Warszawa przestawała istnieć, bo to, co zbudowali ich przodkowie, było niszczone. Ich życie przerodziło się w prawdziwą walkę o marzenia, godność i honor.

Pamięć i wychowanie

My dzisiaj mamy wszystko, a nie potrafimy docenić tego, co najważniejsze. Szczególnie przykry jest widok młodych ludzi, którzy obojętnie patrzą na losy historii naszego państwa i poświęcają wszystko wyłącznie dla swojej realizacji. W życiowym biegu bardzo łatwo jest się zgubić, zatracić kierunkowskaz wartości. Mamy szczęście żyć w wolnym, demokratycznym kraju. Pytanie tylko, czy tej swobody nie rozumiemy w niewłaściwy sposób…

Wśród młodych ludzi nie ma wdzięczności i pewnej pokory. Ich myślą przewodnią jest życie chwilą, tym, co tu i teraz. Daje się zauważyć u nich brak konsekwencji, zauroczenie Zachodem i brak przywiązania do kraju. Obca stała się odpowiedzialność za drugiego człowieka. Możemy zadać sobie pytanie: czy takie wychowanie stworzy obywatela, który w przyszłości ma dbać o dobro Polski, zajmować stanowiska, które będą miały wpływ na losy innych ludzi? Polska potrzebuje młodych osób pełnych energii, entuzjazmu, zapału, mających cele, do których zmierzają. Ogromną rolę odgrywają tu pamięć o historii i wychowanie, które powinno być wielopłaszczyznowe. Zaczyna się od wartości przekazywanych w rodzinie, a następnie dochodzi to, co uczeń otrzymuje w szkole, kościele, ale również na ulicy. Młody człowiek nie powinien być pozostawiony sam sobie – trzeba wspomagać go i rozwijać w nim takie pragnienia, możliwości i wartości, aby wybierał właściwie. Młodość jest najważniejszym etapem życia. W tym okresie człowiek zdobywa ogromną ilość wiedzy, wybiera swoją dalszą drogę, kształtuje się jego światopogląd. Okres ten kojarzy się z beztroską, radością, zabawą, nieokiełznanymi uczuciami. Nastolatek poddawany jest ciągłym wyborom, często też dylematom moralnym. Bardzo ważna staje się potrzeba akceptacji, zrozumienia i możliwości rozwoju zgodnego z predyspozycjami. Papież Franciszek podczas Światowych Dni Młodzieży, które odbywały się w Polsce, zwrócił uwagę, że często widzimy młodych emerytów – zmęczonych, zniechęconych, zamkniętych w domach, uważających kanapę i konsumpcjonizm za pełnię szczęścia. Najgorsze, co może być, to widok dziecka bez marzeń. Wartościowy młody człowiek angażuje się w wolontariat, należy do wspólnot katolickich czy harcerskich. Właściwą postawą jest również patriotyzm. Polskość, niestety, staje się niemodna…

Duma z przodków

Możemy być dumni z naszych przodków, winni jesteśmy im pamięć i hołd. W książce Jedyne takie muzeum. Odzyskana pamięć o Powstaniu Warszawskim, której autorem jest Piotr Legutko, czytamy: „Ludzie przychodzą oglądać ekspozycję, patrzą na zdjęcia roześmianych, młodych dziewcząt, na zawadiackie miny chłopaków, a obok, w specjalnie zainstalowanych lustrach, widzą siebie. To pomaga znieść barierę czasu, sprawia, że nie są to już jacyś herosi z innej epoki, ale ktoś bardzo nam bliski…”. Serce mnie ściska z bólu, kiedy słyszę, że osoba, która walczyła o nas, o naszą wolność, o to, że dziś możemy spełniać swoje marzenia, jest często samotna. Stąd pomysł powstania filmu, którego jestem reżyserem – Powstanie Warszawskie w naszej pamięci (premiera odbędzie się w październiku – przyp. red.). Pamiętajmy, wspierajmy wszelkie akcje, bądźmy zwyczajnie życzliwi. Powstańcy byli zwykłymi ludźmi, ale stworzyli niezwykłą historię…

historia ma za zadanie budować naszą tożsamość narodową, ale również nas łączyć. Prymas Tysiąclecia kard. Stefan Wyszyński zaznaczył: „Kościół ma głęboki szacunek dla dziejów narodu. Skrzętnie zbieramy okruchy dziejowe, jak okruchy ewangeliczne, bo są one zawsze pożywne. (...) Naród bez dziejów, bez historii, bez przeszłości stanie się wkrótce Narodem bez ziemi i Narodem bezdomnym, bez przyszłości…”. Zawsze podkreślam, że historia nie polega wyłącznie na znajomości poszczególnych dat czy wydarzeń, lecz na umiejętności wyciągania wniosków z przeszłości. Szczególnie w pamięci utkwiły mi słowa Wandy Traczyk-Stawskiej, ps. Pączek: „Wojenka to nie śliczna pani, tylko tragedia, a naszym celem jest robić wszystko, by do niej nie dopuścić”.

Cezary Gryczewski:
Inspiracją do realizacji filmu Powstanie Warszawskie w naszej pamięci stały się rozmowy z weteranami, a właściwie ich apel o pamięć, oraz realia ostatnich lat w Polsce.
Zrozumiałem, że stanowi to swoisty drogowskaz i że jako młode pokolenie mamy niezmiernie ważną misję do wykonania.
Poczułem potrzebę stworzenia dzieła ukazującego nasz wspólny mianownik, którym jest Polska. Celem filmu jest upowszechnienie wiedzy na temat Powstania Warszawskiego w świadomości młodego pokolenia.

Autor jest wolontariuszem
Muzeum Powstania Warszawskiego i reżyserem filmu Powstanie Warszawskie w naszej pamięci.