Pytanie czytelnika:
Przydarzyła mi się nieprzyjemna historia w sklepie. Ochroniarz zatrzymał mnie, kazał pokazać zawartość plecaka, a na koniec zażądał okazania dowodu tożsamości, tłumacząc te działania podejrzeniem kradzieży. Czy ochroniarz ma prawo rewidować mnie jak policjant?
Czy nie przekroczył swoich uprawnień?

Odpowiedź eksperta

Uprawnienia pracownika ochrony w stosunku do klienta sklepu są uzależnione od posiadanej przez niego legitymacji. Od 1 stycznia 2014 r. istnieją dwa rodzaje takich dokumentów – legitymacja pracownika ochrony oraz legitymacja kwalifikowanego pracownika ochrony.

Pracownicy ochrony, najczęściej spotykani podczas naszych codziennych zakupów w sklepie, zazwyczaj nie mają specjalistycznych kwalifikacji zawodowych. Zasadniczo jedynym warunkiem, aby otrzymać legitymację pracownika ochrony, jest obecnie posiadanie zaświadczenia o niekaralności.

Jak można się domyślać, brak odpowiednich kwalifikacji przekłada się również na ograniczony zakres uprawnień tych ochroniarzy. Ochroniarz taki może:
• wezwać klienta do opuszczenia sklepu w sytuacji, gdy doszło do zakłócenia porządku;
• wylegitymować klienta w celu ustalenia jego tożsamości;
• zatrzymać osobę, która stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także chronionego mienia, do czasu przyjazdu policji na miejsce zdarzenia.

W przypadku ochroniarza kwalifikowanego szerszy jest zarówno zakres kompetencji, jak i liczba warunków, które taka osoba musi spełnić, aby otrzymać odpowiednią legitymację. Kwalifikowany pracownik ochrony może wykonywać swoje obowiązki jedynie na podstawie wpisania na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej. Jest również zobowiązany do odbywania regularnych (co pięć lat) szkoleń.

Ochroniarz kwalifikowany ma prawo do:
• użycia środków przymusu bezpośredniego – siły fizycznej, pałki służbowej, psa służbowego, paralizatora etc. (w ściśle określonych przypadkach, o których mowa w art. 36 ust. 1 Ustawy o ochronie osób i mienia);
• użycia lub wykorzystania broni palnej (w ściśle określonych przypadkach, o których mowa w art. 36 ust. 1 Ustawy o ochronie osób i mienia).

Pierwszym krokiem w przypadku zatrzymania przez pracownika ochrony powinna być prośba o okazanie legitymacji służbowej.

Należy pamiętać, że ochroniarz (bez względu na jego zakres kompetencji) nie ma prawa nas przeszukać ani przesłuchać. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy sami zgodzimy się na pokazanie zawartości plecaka lub torebki. Ponadto należy pamiętać, że ochroniarz może zatrzymać klienta podejrzanego o dokonanie kradzieży dopiero w momencie, gdy przekroczy on linię wyjścia lub kas.

Ochroniarz niekwalifikowany co do zasady może więc jedynie zatrzymać podejrzanego klienta i powiadomić o tym fakcie policję. W tym czasie nie ma prawa do stosowania jakichkolwiek środków przymusu bezpośredniego. Takie prawo ma natomiast ochroniarz wykwalifikowany, ale tylko w uzasadnionych sytuacjach.