Jubileusz Miłosierdzia rozpocznie się otwarciem Drzwi Świętych w Bazylice św. Piotra. Na początku tego roku Ojciec Święty powiedział: “To jest czas miłosierdzia. Ważne jest, aby wierni świeccy żyli nim i zanieśli je do różnych sfer społecznych. Naprzód!”.

Franciszek zapowiedział Jubileusz Nadzwyczajny w drugą rocznicę wyboru, w homilii wygłoszonej podczas nabożeństwa pokutnego, które sprawował w ramach akcji „24 godziny dla Pana”. Jest to inicjatywa Papieskiej Rady ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, zachęcająca do otwarcia kościołów na całym świecie i do celebrowania Sakramentu Pojednania. W tym roku, w ramach tej inicjatywy, rozważane są słowa św. Pawła z Listu do Efezjan: „Bóg bogaty w miłosierdzie” (Ef 2,4).

Jubileusz Miłosierdzia rozpocznie się niemal dokładnie w dniu, w którym wspominamy 50. rocznicę zakończenia Vaticanum II w 1965 roku, nadając w ten sposób szczególny wymiar temu wydarzeniu, które zachęca nas do kontynuacji dzieła zapoczątkowanego na Soborze.

Podczas Jubileuszu czytania liturgiczne w niedziele czasu zwykłego będą wzięte z Ewangelii wg św. Łukasza, nazywanego też „Ewangelistą miłosierdzia”. Dante Alighieri nazywa go „Scriba mansuetudinis Christi” czyli „Pisarzem, który przywołuje łagodność Chrystusa”. Powszechnie znane są przypowieści o miłosierdziu, zawarte w Ewangelii Łukaszowej: o zagubionej owcy, o zagubionej drachmie czy o miłosiernym ojcu.

Oficjalne i uroczyste ogłoszenie Roku Świętego odbędzie się podczas tegorocznej Niedzieli Miłosierdzia, uroczystości, wprowadzonej do Kościoła powszechnego przez św. Jana Pawła II i obchodzonej w Drugą Niedzielę Wielkanocną. Papież, stojąc przed Drzwiami Świętymi, ogłosi w tym dniu oficjalnie bullę na Rok Święty.

Pojęcie jubileuszu wiąże się z Żydami, u których już od czasów starożytnych był to rok, obchodzony co 50 lat. W tym czasie należało wprowadzić z powrotem równość dla wszystkich synów Izraela, ofiarując nowe możliwości rodzinom, które straciły swój dobytek a czasem nawet wolność osobistą. Bogaczom natomiast rok jubileuszowy przypominał, iż nadszedł czas, w którym niewolnicy z Izraela, którzy znów stali się im równi, mogą odwołać się do swoich praw. „Sprawiedliwość, wedle Prawa Izraela, to przede wszystkim ochrona słabych” (św. Jan Paweł II, Tertio Millennio Adveniente, 13).

Kościół Katolicki rozpoczął tradycję Roku Świętego za pontyfikatu Bonifacego VIII (1295-1305) w 1300 roku. Papież ten zaproponował obchody Roku Jubileuszowego co 100 lat. Klemens VI (1342-52) postanowił w 1343, że Jubileusze będą zwoływane co 50 lat, a Paweł II (1464-71) skrócił w 1470 ten okres do 25 lat, aby umożliwić każdemu pokoleniu przeżycie "własnego" Jubileuszu. Pierwszy Rok Święty, obchodzony zgodnie z tą zasadą, celebrowano w 1475.

Obok zwyczajnych papieże co pewien czas ogłaszają też Jubileusze Nadzwyczajne, gdy uznają, że istnieje po temu jakaś szczególna i ważna okazja.

Od 1300 do 2000 w Kościele ogłoszono 26 Lat Jubileuszowych, z których ostatnim był Wielki Jubileusz Roku 2000. Natomiast ostatnie nadzwyczajne Lata Święte ogłaszali Pius XI w latach 1933-34 z okazji 1900. rocznicy Odkupienia i św. Jan Paweł II w latach 1983-84 w 1950 lat od Odkupienia.

Kościół Katolicki nadał hebrajskiemu jubileuszowi charakter bardziej duchowy. Jubileusz polega na przebaczeniu, odpuszczeniu grzechów otwartemu dla wszystkich, na możliwości odnowienia więzi z Bogiem i z bliźnim. W ten sposób Rok Święty staje się możliwością pogłębienia wiary oraz zaangażowania się na nowo w życie przez osobiste świadectwo chrześcijańskie.

Zapowiadając Jubileusz Miłosierdzia Franciszek kładzie w centrum uwagi Boga miłosiernego, który zaprasza wszystkich, by wrócili do Niego. Spotkanie z Nim ożywia cnotę miłosierdzia.

Obrzędem rozpoczynającym Jubileusz jest otwarcie Drzwi Świętych. Są one otwierane tylko na czas Roku Świętego, a normalnie są zamurowane. Istnieją one są w czterech rzymskich Bazylikach: św. Piotra, św. Jana na Lateranie, św. Pawła za Murami i św. Matki Bożej Większej. Obrzęd ten ilustruje symbolicznie ideę otwarcia dla wszystkich wierzących tego szczególnego przejścia w stronę zbawienia. Drzwi Święte w pozostałych bazylikach zostaną otwarte po uroczystości rozpoczęcia Roku Jubileuszowego w Bazylice św. Piotra.

Miłosierdzie jest tematem bardzo bliskim Ojcu Świętemu, który już jako biskup wybrał jako motto słowa: „Miserando atque eligendo”. Jest to fragment Homilii św. Bedy Czcigodnego, który komentując Ewangelię o powołaniu św. Mateusza, napisał: „Vidit ergo Iesus publicanum et quia miserando atque eligendo vidit, ait illi: Sequere me” (Ujrzał Jezus celnika, a ponieważ popatrzył na niego z uczuciem miłości i wybrania, powiedział mu: Chodź za mną). Homilia ta jest hołdem złożonym Bożemu miłosierdziu. Można również byłoby przetłumaczyć to motto: „Oczami miłosierdzia”.

Podczas pierwszego Anioła Pańskiego po swoim wyborze papież Franciszek powiedział: „Usłyszenie słowa miłosierdzie zmienia wszystko. To najlepsze, co możemy usłyszeć: że zmienia świat. Odrobina miłosierdzia czyni świat mniej zimnym i bardziej sprawiedliwym. Musimy zrozumieć dobrze to miłosierdzie Boga, tego miłosiernego Ojca, który ma tak wiele cierpliwości” (Anioł Pański 17 marzec 2013).

W trakcie Anioła z 11 stycznia 2015 papież powiedział natomiast: „Potrzeba dziś miłosierdzia i istotne jest, aby wierni świeccy żyli nim i zanieśli je do różnych sfer społecznych. Naprzód! Przeżywamy czas miłosierdzia, to jest właśnie czas miłosierdzia”. A następnie, w swoim Orędziu na Wielki Post 2015, Ojciec Święty przypomniał: „Jakże pragnę, aby miejsca, w których wyraża się Kościół, w szczególności nasze parafie i nasze wspólnoty, stały się wyspami miłosierdzia na morzu obojętności!". We włoskim tłumaczeniu jego adhortacji "Evangelii gaudium" słowo „miłosierdzie” pojawia się 31 razy.

Papież Franciszek powierzył przeprowadzenie Jubileuszu Miłosierdzia Papieskiej Radzie ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji.

Oto wykaz dotychczasowych Jubileuszy zwyczajnych i nadzwyczajnych:

22 II-25 XII 1300: Bonifacy VIII

1350: Klemens VI (ale był to "Jubileusz bez papieża" w Rzymie, zwany potocznie "Jubileuszem św. Brygidy Szwedzkiej i Petrarki")

11 IV 1389-30 IX (?)1390: ogłoszony przez Urbana VI, przeprowadzony przez Bonifacego IX

1400: Bonifacy IX (niewiele o nim wiadomo)

1423: Marcin V

24 XII 1449-1450: Mikołaj V

1475: ogłoszony przez Pawła II, przeprowadzony przez Sykstusa IV

22 XII 1499-XI 1500: Aleksander VI

17 XII 1524-XII 1525: Klemens VII

10 II 1550-6 I 1551: ogłoszony przez Pawła III, przeprowadzony przez Juliusza III

24 XII 1574-25 XII 1575: Grzegorz XIII

31 XII 1599-13 i 1601: Klemens VIII

24 XII 1624-24 XII 1625: Urban VIII

24 XII 1649-24 XII 1650: Innocenty X

24 XII 1674-24 XII 1675: Klemens X

24 XII 1699-24 XII 1700: rozpoczęty przez Innocentego XII, zakończony przez Klemensa XI

17 XII 1724-24 XII 1725: Benedykt XIII

24 XII 1749-25 XII 1750: Benedykt XIV

26 II-25 XII 1775: ogłoszony przez Klemensa XIV, przeprowadzony przez Piusa VI

19 XII 1824-25 XII 1825: Leon XII

1875: Pius IX

24 XII 1899-25 XII 1900: Leon XIII

24 XII 1924-25 XII 1925: Pius XI

1 IV 1933-2 IV 1934: Pius XI - Rok Święty Odkupienia

24 XII 1949-25 XII 1950: Pius XII

8 IX 1953-1 XI 1954 - Pius XII - Rok Święty Maryjny

24 XII 1974-24 XII 1975: Paweł VI

25 III 1983-22 IV 1984: Jan Paweł II - Rok Święty Odkupienia (II)

24 XII 1999-6 I 2001: Jan Paweł II

8 XII 2015-20 XI 2016: Franciszek - Rok Nadzwyczajny Miłosierdzia Bożego

W latach 1800 i 1850 Jubileusze się nie odbyły ze względu na napiętą sytuację polityczną tamtych czasów.

Należy jeszcze dodać, że trzej ostatni papieże ogłaszali w różnych okresach specjalne lata poświęcone różnym dziedzinom życia duchowego i kościelnego. Były to: Rok Maryjny (7 VI 1987-15 VII 1988), Rok Rodziny (26 XII 1993-30 XII 1994), Rok Różańca (16 X 2002-31 X 2003) i Rok Eucharystii (17 X 2004-23 X 005) - inicjatywy św. Jana Pawła II; Rok św. Pawła (28 VI 2008-29 VI 2009), Rok Kapłański (19 VI 2009-11 VI 2010) i Rok Wiary (11 X 2012-24 XI 2013) - ogłoszone przez Benedykta XVI i trwający obecnie (od 30 XI 2014 do 2 II 2016) Rok Życia Konsekrowanego - ogłoszony przez Franciszka.