Św. Józef Vaz – apostoł Sri Lanki

José Vaz urodził się 21 kwietnia 1651 w mieście Benaulim jako trzecie z sześciorga dzieci rodziny portugalskiej na terenie ówczesnej portugalskiej kolonii Goa na zachodnim wybrzeżu Indii. Po ukończeniu szkoły podstawowej i średniej w rodzinnej miejscowości wyjechał z całą rodziną do Sancoale (na południe od miasta Goa), po czym kształcił się w na uniwersytecie w Goa. Tam też poczuł w sobie powołanie kapłańskie i w miejscowym kolegium św. Tomasza z Akwinu ukończył filozofię i teologię, po czym w 1676 przyjął święcenia kapłańskie. Powrócił wówczas do Sancolae, gdzie szybko dał się poznać jako gorliwy duszpasterz, zwłaszcza kaznodzieja i spowiednik. Z myślą o przyszłych duchownych założył tam szkołę języka łacińskiego. Szczególną opieką otaczał młodzież. Wędrował po okolicznych miejscowościach, nauczając, spowiadając, udzielając sakramentów, prowadząc przy tym bardzo surowy, wręcz ascetyczny tryb życia.

Będąc wielkim czcicielem Matki Bożej, 5 sierpnia 1677, a więc już w rok po święceniach, oddał się jej w wieczystą niewolę, o czym napisał własnoręcznie w „Liście niewolniczym”. Owo „zniewolenie” nastąpiło na ponad ćwierć wieku przed działalnością św. Ludwika Marii Grigniona de Montfort (1673-1716), który położył największe zasługi w propagowaniu tego rodzaju pobożności.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

O. Vaz dowiedział się niebawem, że na niedalekim Cejlonie katolicy są prześladowani przez panujących tam Holendrów wyznających kalwinizm. Od prawie pół wieku nie było tam kapłana, a miejscowe władze nie zgadzały się na przyjazd misjonarzy z Europy, zniszczyły wiele kościołów i szkół katolickich. Kapłan postanowił więc udać się tam, nie od razu jednak mógł to uczynić, gdyż został mianowany wikariuszem apostolskim Bidżapuru (na południu kraju). Nie była to dlań zaszczytna funkcja, ale raczej trudny krzyż, był bowiem przedmiotem wewnętrznych rozgrywek ówczesnego arcybiskupa Goa z władzami świeckimi i kościelnymi. Mimo wszystko jednak młody wikariusz z wielką gorliwością pełnił swe zadania: odwiedzał chorych i biednych, głosił kazania, próbował wyzwalać niewolników.

Nie porzucił jednak myśli o wyjeździe i gdy w 1684 abp Manoel de Sousa e Menezes zmarł, ks. Vaz ponownie poprosił o zgodę na pracę na Cejlonie. Wcześniej jednak powrócił do Goa, gdzie wstąpił najpierw do wspólnoty księży przy kościele Świętego Krzyża od Cudów, prowadzących ascetyczny tryb życia, co zaprowadziło go wkrótce do zgromadzenia Oratorium św. Filipa Nereusza (filipinów). Został niebawem ich przełożonym i położył podwaliny pod struktury organizacyjne tego instytutu w Indiach.

W marcu 1686 o. Józef wyruszył w długą pieszą wędrówkę przez południowe Indie. Towarzyszyli mu dwaj jego współbracia z oratorium – o. Paweł de Souza i br. Stefan Sequeira oraz służący jego rodziny Janem, którzy jednak nie byli wtajemniczeni w plany swego przyjaciela. Gdy w styczniu 1687 dotarli do Tellicherry, Józef wyjawił im swe zamiary, wówczas obaj zakonnicy opuścili go i on sam ze służącym jako zwykli robotnicy przybyli na wyspę.

Reklama

Zatrzymał się w Dżafnie na północy kraju – twierdzy Holendrów. Nawiązał tam pierwsze kontakty z miejscowymi wiernymi, ale szybko został rozpoznany i musiał uciekać. Przez miejscowość Sillaloi przybył w 1692 do ówczesnej stolicy królestwa – Kandy. Tamtejszy król – buddysta szybko wtrącił misjonarza do więzienia pod wpływem zarzutów kalwinistów francuskich, jakoby o. Józef był szpiegiem portugalskim. Więzienie nie było jednak zbyt ciężkie, co misjonarz wykorzystał na naukę języka syngaleskiego, a następnie na ewangelizowanie swych towarzyszy. Na dziedzińcu więziennym wzniósł nawet małą kapliczkę, która później stała się kościołem pw. Matki Bożej.

Jego sytuacja zmieniła się w 1696, gdy w wyniku gorących modlitw o. Józefa spadł w królestwie długo oczekiwany deszcz. Misjonarz odzyskał wolność, po czym zaraz wyjechał do Kolombo pod panowaniem holenderskim i tam rozpoczął intensywną i wieloraką działalność misyjno-organizacyjną. W 10 lat od jego przybycia pojawili się tam jeszcze trzej inni misjonarze z Goa i wkrótce potem biskup południowoindyjskiej diecezji Koczin, któremu podlegał Cejlon, mianował go wikariuszem generalnym wyspy z siedzibą w Kandy.

Na tym stanowisku, zresztą tak jak wcześniej, o. Józef wykazał się wielkim entuzjazmem i zapałem, ale także nie mniejszymi zdolnościami organizacyjnymi. Zakładał parafie, jeździł po całej swej rozległej jednostce terytorialnej; nie zaniedbywał przy tym działalności intelektualnej: tworzył modlitwy, hymny oraz teksty dogmatyczne i teologiczne w językach syngaleskim i tamilskim. Na kilka stuleci przed Vaticanum II, nie mając na to formalnej zgody władz kościelnych, włączał miejscowych mieszkańców do działalności apostolskiej, stosując w praktyce to, co dziś nazywa się inkulturacją misyjną. Dzięki takiej postawie i jego osobistemu zaangażowaniu Kościół katolicki na wyspie w ciągu kilku lat stał się prężny i mocno zakorzeniony w miejscowym narodzie.

Po jednej z podróży misyjnej o. Vaz ciężko zachorował i zmarł w opinii świętości 16 stycznia 1711 w wieku niespełna 60 lat. Odszedł do wieczności, ciesząc się wielkim autorytetem, i to nie tylko wśród katolików, ale także wśród wielu zwykłych mieszkańców kraju. Słusznie może być uważany za jego patrona. A działo się to w czasie, gdy nadal holenderscy kolonizatorzy prześladowali Kościół. Z tego też powodu proces beatyfikacyjny tego Apostoła Sri Lanki trwał długo (od 1835) i przebiegał z wielkimi trudnościami. Ostatecznie jednak udało się doprowadzić go do końca i 21 stycznia 1995, podczas Mszy św. w Kolombo św. Jan Paweł II mógł ogłosić indyjsko-portugalskiego kapłana z Goa błogosławionym. Obecnie zaś, 20 lat później i w 304. rocznicę jego śmierci Franciszek dokona jego kanonizacji.

Urodził się około 349 r. w Antiochii w Syrii (dzisiaj Antakya na południu Turcji), tam też podejmował posługę kapłańską przez około 11 lat, aż do 397 r., gdy został mianowany biskupem Konstantynopola. W stolicy cesarstwa pełnił posługę biskupią do czasu dwóch wygnań, które nastąpiły krótko po sobie - między 403 a 407 r. Dzisiaj ograniczymy się do spojrzenia na lata antiocheńskie Chryzostoma. W młodym wieku stracił ojca i żył z matką Antuzą, która przekazała mu niezwykłą wrażliwość ludzką oraz głęboką wiarę chrześcijańską. Odbył niższe oraz wyższe studia, uwieńczone kursami filozofii oraz retoryki. Jako mistrza miał Libaniusza, poganina, najsłynniejszego retora tego czasu. W jego szkole Jan stał się wielkim mówcą późnej starożytności greckiej. Ochrzczony w 368 r. i przygotowany do życia kościelnego przez biskupa Melecjusza, przez niego też został ustanowiony lektorem w 371 r. Ten fakt oznaczał oficjalne przystąpienie Chryzostoma do kursu eklezjalnego. Uczęszczał w latach 367-372 do swego rodzaju seminarium w Antiochii, razem z grupą młodych. Niektórzy z nich zostali później biskupami, pod kierownictwem słynnego egzegety Diodora z Tarsu, który wprowadzał Jana w egzegezę historyczno-literacką, charakterystyczną dla tradycji antiocheńskiej. Później udał się wraz z eremitami na pobliską górę Sylpio. Przebywał tam przez kolejne dwa lata, przeżyte samotnie w grocie pod przewodnictwem pewnego „starszego”. W tym okresie poświęcił się całkowicie medytacji „praw Chrystusa”, Ewangelii, a zwłaszcza Listów św. Pawła. Gdy zachorował, nie mógł się leczyć sam i musiał powrócić do wspólnoty chrześcijańskiej w Antiochii (por. Palladiusz, „Życie”, 5). Pan - wyjaśnia jego biograf - interweniował przez chorobę we właściwym momencie, aby pozwolić Janowi iść za swoim prawdziwym powołaniem. W rzeczywistości, napisze on sam, postawiony wobec alternatywy wyboru między trudnościami rządzenia Kościołem a spokojem życia monastycznego, tysiąckroć wolałby służbę duszpasterską (por. „O kapłaństwie”, 6, 7), gdyż do tego właśnie Chryzostom czuł się powołany. I tutaj nastąpił decydujący przełom w historii jego powołania: został pasterzem dusz w pełnym wymiarze! Zażyłość ze Słowem Bożym, pielęgnowana podczas lat życia eremickiego, spowodowała dojrzewanie w nim silnej konieczności przepowiadania Ewangelii, dawania innym tego, co sam otrzymał podczas lat medytacji. Ideał misyjny ukierunkował go, płonącą duszę, na troskę pasterską. Między 378 a 379 r. powrócił do miasta. Został diakonem w 381 r., zaś kapłanem - w 386 r.; stał się słynnym mówcą w kościołach swego miasta. Wygłaszał homilie przeciwko arianom, następnie homilie na wspomnienie męczenników antiocheńskich oraz na najważniejsze święta liturgiczne. Mamy tutaj do czynienia z wielkim nauczaniem wiary w Chrystusa, również w świetle Jego świętych. Rok 387 był „rokiem heroicznym” dla Jana, czasem tzw. przewracania posągów. Lud obalił posągi cesarza, na znak protestu przeciwko podwyższeniu podatków. W owych dniach Wielkiego Postu, jak i wielkiej goryczy z powodu ogromnych kar ze strony cesarza, wygłosił on 22 gorące „Homilie o posągach”, ukierunkowane na pokutę i nawrócenie. Potem przyszedł okres spokojnej pracy pasterskiej (387-397). Chryzostom należy do Ojców najbardziej twórczych: dotarło do nas jego 17 traktatów, ponad 700 autentycznych homilii, komentarze do Ewangelii Mateusza i Listów Pawłowych (Listy do Rzymian, Koryntian, Efezjan i Hebrajczyków) oraz 241 listów. Nie uprawiał teologii spekulatywnej, ale przekazywał tradycyjną i pewną naukę Kościoła w czasach sporów teologicznych, spowodowanych przede wszystkim przez arianizm, czyli zaprzeczenie boskości Chrystusa. Jest też ważnym świadkiem rozwoju dogmatycznego, osiągniętego przez Kościół w IV-V wieku. Jego teologia jest wyłącznie duszpasterska, towarzyszy jej nieustanna troska o współbrzmienie między myśleniem wyrażonym słowami a przeżyciem egzystencjalnym. Jest to przewodnia myśl wspaniałych katechez, przez które przygotowywał katechumenów na przyjęcie chrztu. Tuż przed śmiercią napisał, że wartość człowieka leży w „dokładnym poznaniu prawdziwej doktryny oraz w uczciwości życia” („List z wygnania”). Te sprawy, poznanie prawdy i uczciwość życia, muszą iść razem: poznanie musi się przekładać na życie. Każda jego mowa była zawsze ukierunkowana na rozwijanie w wierzących wysiłku umysłowego, autentycznego myślenia, celem zrozumienia i wprowadzenia w praktykę wymagań moralnych i duchowych wiary. Jan Chryzostom troszczył się, aby służyć swoimi pismami integralnemu rozwojowi osoby, w wymiarach fizycznym, intelektualnym i religijnym. Różne fazy wzrostu są porównane do licznych mórz ogromnego oceanu: „Pierwszym z tych mórz jest dzieciństwo” (Homilia 81, 5 o Ewangelii Mateusza). Rzeczywiście, „właśnie w tym pierwszym okresie objawiają się skłonności do wad albo do cnoty”. Dlatego też prawo Boże powinno być już od początku wyciśnięte na duszy, „jak na woskowej tabliczce” (Homilia 3, 1 do Ewangelii Jana): w istocie jest to wiek najważniejszy. Musimy brać pod uwagę, jak ważne jest, aby w tym pierwszym etapie życia człowiek posiadł naprawdę te wielkie ukierunkowania, które dają właściwą perspektywę życiu. Dlatego też Chryzostom zaleca: „Już od najwcześniejszego wieku uzbrajajcie dzieci bronią duchową i uczcie je czynić ręką znak krzyża na czole” (Homilia 12, 7 do Pierwszego Listu do Koryntian). Później przychodzi okres dziecięcy oraz młodość: „Po okresie niemowlęcym przychodzi morze okresu dziecięcego, gdzie wieją gwałtowne wichury (…), rośnie w nas bowiem pożądliwość…” (Homilia 81, 5 do Ewangelii Mateusza). Potem jest narzeczeństwo i małżeństwo: „Po młodości przychodzi wiek dojrzały, związany z obowiązkami rodzinnymi: jest to czas szukania współmałżonka” (tamże). Przypomina on cele małżeństwa, ubogacając je - z odniesieniem do cnoty łagodności - bogatą gamą relacji osobowych. Dobrze przygotowani małżonkowie zagradzają w ten sposób drogę rozwodowi: wszystko dzieje się z radością i można wychowywać dzieci w cnocie. Gdy rodzi się pierwsze dziecko, jest ono „jak most; tych troje staje się jednym ciałem, gdyż dziecko łączy obie części” (Homilia 12, 5 do Listu do Kolosan); tych troje stanowi „jedną rodzinę, mały Kościół” (Homilia 20, 6 do Listu do Efezjan). Przepowiadanie Chryzostoma dokonywało się zazwyczaj podczas liturgii, w „miejscu”, w którym wspólnota buduje się Słowem i Eucharystią. Tutaj zgromadzona wspólnota wyraża jeden Kościół (Homilia 8, 7 do Listu do Rzymian), to samo słowo jest skierowane w każdym miejscu do wszystkich (Homilia 24, 2 do Pierwszego Listu do Koryntian), zaś komunia Eucharystyczna staje się skutecznym znakiem jedności (Homilia 32, 7 do Ewangelii Mateusza). Jego plan duszpasterski był włączony w życie Kościoła, w którym wierni świeccy przez fakt chrztu podejmują zadania kapłańskie, królewskie i prorockie. Do wierzącego laika mówi: „Również ciebie chrzest czyni królem, kapłanem i prorokiem” (Homilia 3, 5 do Drugiego Listu do Koryntian). Stąd też rodzi się fundamentalny obowiązek misyjny, gdyż każdy w jakiejś mierze jest odpowiedzialny za zbawienie innych: „Jest to zasada naszego życia społecznego (…) żeby nie interesować się tylko sobą” (Homilia 9, 2 do Księgi Rodzaju). Wszystko dokonuje się między dwoma biegunami, wielkim Kościołem oraz „małym Kościołem” - rodziną - we wzajemnych relacjach. Jak możecie zauważyć, Drodzy Bracia i Siostry, ta lekcja Chryzostoma o autentycznej obecności chrześcijańskiej wiernych świeckich w rodzinie oraz w społeczności pozostaje również dziś jak najbardziej aktualna. Módlmy się do Pana, aby uczynił nas wrażliwymi na nauczanie tego wielkiego Nauczyciela Wiary.