Obradom trwającym w dniach 13-16 października br. towarzyszyło hasło: „Wolność ocalona. Chrześcijańskie światło na ludzkich drogach”. Jak wyjaśnił abp Stanisław Budzik, główny organizator wydarzenia, kongres podjął tematykę wolności, która stanowi serce i rdzeń chrześcijańskiej nauki o człowieku. – Chrześcijaństwo wierzy, że to Bóg podzielił się z człowiekiem swoją wolnością. Wolność jest w Jego oczach tak cenna, że gotów jest za nią zapłacić możliwość wyboru zła przez człowieka – powiedział Metropolita Lubelski. Zwróciwszy uwagę na potrzebę dialogu Kościoła z kulturą, wyjaśnił: – Kościół przez inkulturację wprowadza narody z ich kulturami do swojej wspólnoty; dzieli się z nimi swoim bogactwem i doświadczeniem, ale i sam przyswaja sobie wartości innych kultur. Podejmuje w świecie posługę budowania jedności i głoszenia wolności, która jest istotnym wymiarem człowieka. W tym kontekście przedstawiciele wielu dziedzin nauki z Polski i 7 innych krajów rozpatrywali pojęcie wolności w perspektywie wyzwań współczesności, w tym myśli filozoficznej i nauk przyrodniczych. Wykładom i dyskusjom towarzyszył interesujący program kulturalny, m.in. wystawy, koncerty, spektakle i specjalny pokaz filmu „Zaćma”.

Kościół otwarty na świat

Wykład inauguracyjny pt. „Wolność ocalona. Rdzeń antropologii chrześcijańskiej” wygłosił kard. Gianfranco Ravasi, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Kultury. Gość z Watykanu przedstawił relacje między wiarą a wolnością w odniesieniu do więzi łączących człowieka i Boga; tematykę ujął w perspektywie łaski Bożej, zaufania, wiary, rozumu, prawdy i moralności. Kardynał Ravasi przewodniczył Mszy św. sprawowanej w intencji zmarłych przedstawicieli dialogu wiary z kulturą: inicjatora lubelskich kongresów śp. abp. Józefa Życińskiego i reżysera śp. Andrzeja Wajdy. Podczas Liturgii podkreślił, że „chrześcijaństwo ze swej natury nie jest zamknięte w skorupie, w której się chroni; zrodziło się w katakumbach, ale stamtąd wyszło i przebiegło drogi całej Europy”. Przewodniczący Papieskiej Rady ds. Kultury zaznaczył, że „Kościół kontynuuje wychodzenie na ulice, gdzie spotyka się z otaczającą kulturą świata”. – Kościoły muszą być otwarte na place, ponieważ modlitwy, które tu wypowiadamy, poruszone Bożym tchnieniem powinny wyjść na zewnątrz i zapalać ludzkie serca i umysły – powiedział.

Podczas obrad podejmowane były różne tematy, m.in. odbyły się dyskusje o powojennej historii KUL jako „wyspie wolności”, o wolnej woli (przygotowana przez naukowców z Centrum Kopernika w Krakowie), o dialogu Kościoła katolickiego i Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, o kryzysie migracyjnym i konieczności odbudowania chrześcijańskiej tożsamości Europy (z udziałem m.in. metropolity wileńskiego abp. Gintarasa Grušasa i ks. prof. Józefa Niewiadomskiego z Austrii) czy o znaczeniu ukraińskiej rewolucji godności. Zasłużeni dla budowania dobrych relacji między Polską a Ukrainą odebrali statuetki „Memoria iustorum”; w gronie laureatów znaleźli się: Mirosława Keryk, Paweł Kowal, Andrzej Grajewski i ks. Stefan Batruch. Ważnym elementem spotkania było podpisanie dokumentu zapowiadającego Międzynarodowy Kongres Ekumeniczny, który pod hasłem „Lublin – miasto zgody religijnej” odbędzie się pod koniec października 2017 r. Okazją do prezentacji różnych tradycji chrześcijaństwa (prawosławie, katolicyzm, ewangelicyzm) będą 700-lecie lokacji miasta Lublina, 500-lecie reformacji i 100-lecie istnienia KUL.

W programie znalazła się również prezentacja kolejnego tomu dzieł zebranych Josepha Ratzingera. Tom VII, pt. „O nauczaniu II Soboru Watykańskiego”, przedstawili ks. prof. Krzysztof Góźdź – główny redaktor wszystkich dotychczasowych wydań „Opera Omnia”, który przywołał w swoim wystąpieniu obraz Kościoła, w którym odbija się światło Chrystusa, i ks. prof. Jerzy Szymik, który zaprezentował na kongresie nauczanie Benedykta XVI nt. wolności.

Bezcenni świadkowie

Podczas kongresu odbyła się uroczystość przyznania tytułu doktora honoris causa KUL Krzysztofowi Pendereckiemu. W uzasadnieniu nadania najwyższego akademickiego odznaczenia wybitnemu kompozytorowi rektor KUL ks. prof. Antoni Dębiński podkreślił, że w twórczości Pendereckiego sacrum zajmuje ważne miejsce i ma związek z szeroko rozumianą tradycją oraz kulturą judeochrześcijańską. – Honorowy doktorat to wyraz szacunku dla dzieł oraz uznania dla wrażliwego humanisty, propagującego najgłębsze ideały – powiedział. W laudacji prof. Leszek Mądzik, twórca Sceny Plastycznej KUL, zwrócił uwagę, że „w obecnej rzeczywistości, gubiącej wartości i niszczącej duchowość człowieka, przykład Pendereckiego napawa nadzieją na odnalezienie wyjścia z labiryntu absurdu i dehumanizacji”. Z kolei abp Budzik zaznaczył, że dzieła Pendereckiego ocalają to, co w człowieku najcenniejsze: wolność. Są też „świadectwem czasów współczesnych, rozdartych między grozą ciemności i światłem wiary”. Podczas uroczystości przywołana została wypowiedź kompozytora: „Moja sztuka, wyrastając z korzeni głęboko chrześcijańskich, dąży do odbudowania metafizycznej przestrzeni człowieka, strzaskanej przez kataklizmy XX wieku. Przywrócenie wymiaru sakralnego rzeczywistości jest jedynym sposobem uratowania człowieka”. Dziękując za zaszczytne wyróżnienie, Penderecki powiedział: – Artysta nie może stać obok wydarzeń toczących się tu i teraz, musi znaleźć się w samym ich centrum i dać w sztuce świadectwo, opowiedzieć się po określonej stronie wartości.

Ważnym wydarzeniem kongresowym było odnowienie doktoratu ks. prof. Michała Hellera. Ten wybitny uczony, filozof i teolog, którego naukowa pasja obejmuje zagadnienia z zakresu filozofii przyrody, filozofii nauki, fizyki, kosmologii oraz problematykę relacji nauka – filozofia – religia, w 1966 r. obronił doktorat z filozofii przyrody na KUL. 50 lat po tym wydarzeniu laureat Nagrody Templetona został uhonorowany za zasługi dla polskiej nauki, za wyznaczanie nowych dróg myślenia i wspaniałe realizowanie ideału uczonego. Jak podkreślił rektor KUL, ks. prof. Heller „w sposób wybitny przyczynia się do budowania kultury chrześcijańskiej w jej zasadniczym, intelektualnym wymiarze i otwiera badania naukowe na perspektywę Bożej transcendencji”. W laudacji ks. prof. Andrzej Szostek zwrócił uwagę na odwagę myślenia, pracowitość i kompetencje wybitnego kosmologa; na rzadko spotykaną umiejętność prowadzenia dialogu między nauką, filozofią i religią oraz na wyjątkową łatwość w uprzystępnianiu osiągnięć współczesnej nauki. – Ksiądz Heller jest mistrzem w tej dziedzinie – podkreślił. W wykładzie pt. „Kosmiczny problem wolności” laureat podjął temat relacji między zjawiskiem wolności, światem fizycznym a ludzką moralnością. Przekonywał, że wolność pojawiła się w świecie wraz z człowiekiem, a „wszechświat ze złem, ale z wolnością jest lepszy od wszechświata, w którym nie ma zła, ale nie może być również wolności”.

Deo et Patriae

Zakończenie kongresu zostało wpisane w 99. inaugurację roku akademickiego na KUL. Obchodzone corocznie w trzecią niedzielę października uroczystości miały wyjątkowy charakter, rozpoczęły bowiem jubileusz stulecia uczelni, która jest jednym z pierwszych dzieł wolnych Polaków po odzyskaniu niepodległości. Jak podkreślił rektor ks. prof. Dębiński, na uniwersytecie, którego misją jest prowadzenie badań naukowych w duchu harmonii między nauką i wiarą, kształcenie inteligencji katolickiej oraz współtworzenie chrześcijańskiej kultury, obecnie na 40 kierunkach ponad tysiąc pracowników naukowych kształci prawie 13 tys. studentów, w tym ponad 600 obcokrajowców. – Mimo dynamicznie zmieniających się realiów nasze plany na przyszłość budowane będą niezmiennie zgodnie z dewizą wybraną przez ks. Idziego Radziszewskiego i zapisaną w Statucie KUL: „Deo et Patriae” (Bogu i Ojczyźnie) – zapewnił Ksiądz Rektor.

Nim w uniwersyteckiej auli zabrzmiało „Gaudeamus igitur”, społeczność akademicka i zaproszeni goście zgromadzili się na Mszy św. sprawowanej pod przewodnictwem abp. Grušasa. Metropolita wileński wskazał na znaczenie modlitwy: od jej siły zależą zwycięstwo lub porażka w życiu. Nazwawszy uniwersytet „polem walki o dusze”, powiedział, że współczesny świat ogranicza to, co realne, do tego, co jest dostępne rozumowi, i oddziela wiarę od rozumu w dążeniu do prawdy. – Na uniwersytecie jesteśmy powołani do uprawiania etyki myślenia. Kiedy człowiek myśli, doświadcza swej ograniczoności, zdaje sobie sprawę z tego, że nie może się zadowolić znalezieniem części prawdy; jest pociągany do szukania wyżej i głębiej. Kiedy człowiek myśli w sposób głęboki, wstępuje na drogę, w której może spotkać Boga. Szukanie prawdy wymaga nie tylko wiedzy, ale i mądrości duchowej, która pomaga w odkrywaniu świata – przekonywał abp Grušas.

* * *

Wolność jest miarą godności i wielkości człowieka, szansą jego duchowego rozwoju i miarą moralnego ożywienia narodów. Jest to temat ciągle aktualny, zwłaszcza w kontekście nowych zagrożeń wolności oraz nowych form zniewolenia i uzależnienia człowieka.

Chrześcijaństwo niesie radosną nowinę o odkupieniu człowieka przez Jezusa Chrystusa, który przemienia go i ocala. Św. Paweł głosi moc Zmartwychwstałego: „Pan jest Duchem, a gdzie jest Duch Pański – tam wolność” (2 Kor 3, 17). Życie w Chrystusie jest drogą ocalonej wolności, jest ono światłem dla świata.

* * *

Nie wolno spocząć na wygodnej kanapie i cieszyć się skromną cząstką własnej wolności, ale trzeba wyruszyć w świat, podjąć dialog w radości wiary i poczuciu piękna, aby ocalać wolność w sobie i we wspólnocie.

Z „Przesłania V Kongresu Kultury Chrześcijańskiej”