Metropolita częstochowski abp Wacław Depo w adresie festiwalowym napisał: „25 edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Sakralnej «Gaude Mater» potwierdziło, że język muzyki potrafi przekraczać bariery, a muzyka sakralna czyni to w sposób doskonalszy, już nie tylko przenikając to, co nieprzekraczalne, ale budując mosty pomiędzy tym, co ludzkie a Boskie”. Istotnie, dzięki konsekwentnemu działaniu organizatorów Festiwal „Gaude Mater” stał się największym w Polsce projektem promującym muzykę różnych religii i kultur, a jego niezwykła formuła nie tylko łączy ze sobą ludzi różnych religii i kontynentów, ale jednocześnie prowadzi ich poprzez sacrum zawarte w sztuce do Boga. – Poprzez twórczość możemy obcować z pięknem. Muzyka sakralna jest ludziom potrzebna, bo daje przeżycia duchowe – mówiła podczas otwarcia festiwalu na Jasnej Górze jego dyrektor Małgorzata Nowak.

Perły na 25-lecie

Podczas tegorocznej edycji festiwalu zaprezentowane zostały dzieła różnych epok i stylów muzyki sakralnej, m.in.: chorał gregoriański, motety Palestriny, jazz i flamenco, a w festiwalowych koncertach w kilku miastach Polski i nie tylko wystąpili wykonawcy z wielu krajów świata. Jubileuszowa, 25. edycja przypomniała historię festiwalu, a zaproszeni zostali do niej artyści, którzy już na festiwalu gościli i których koncerty były największymi wydarzeniami jego poprzednich edycji, m.in. wybitny niemiecki kontratenor Adreas Scholl, zespół „The King’s Singers” z Wielkiej Brytanii, hiszpański wirtuoz gitary flamenco Paco Peña.

Mimo dość skromnego, z powodu niewielkiego budżetu, programu, również tegoroczny festiwal nie zawiódł swej wiernej publiczności. Wystarczy prześledzić jego prezentacje w samej tylko Częstochowie – sercu festiwalu. Niezwykle mocny był jego pierwszy akord – jasnogórski koncert poświęcony estońskiemu kompozytorowi Arvo Pärtowi – w 80. rocznicę urodzin. Podczas koncertu z udziałem Arvo Pärta – jednego z najwybitniejszych dziś kompozytorów muzyki sakralnej, nawiązującego twórczością do praktyk medytacyjno-ascetycznych mnichów ze Świętej Góry Atos – w mistrzowskim wykonaniu Andreasa Scholla, wiedeńskiej „Morphing Chamber Orchestra” i Polskiego Chóru Kameralnego „Schola Cantorum Gedanensis” pod dyrekcją Jana Łukaszewskiego zabrzmiały utwory jubilata, m.in. „Magnificat”, „Salve Regina”, „My Heart’s in the Highlands”, oraz Antonio Vivaldiego.

Fanów jazzu i jego połączenia z brzmieniem muzyki klasycznej zachwyciło „Misterium Stabat Mater” Włodka Pawlika na fortepian i chór gregoriański, które zaprezentowane zostało w wykonaniu kompozytora (fortepian), kantora Grzegorza Cessaka oraz Chóru Katedry Warszawsko-Praskiej pod dyrekcją Pawła Łukaszewskiego, który w koncercie finałowym festiwalu wystąpił w zgoła innej roli, o czym nieco dalej.

Swoich festiwalowych fanów mają już wspomniani „The King’s Singers”. To jeden z najsłynniejszych zespołów wokalnych, koncertujący, nagrywający oraz prowadzący kursy wokalne na całym świecie, który po mistrzowsku wykonuje zarówno utwory młodych, jak i uznanych kompozytorów. – „The King’s Singers” są znani z tego, że tym pięknym dźwiękiem, solowo śpiewanym przez każdego z członków tej grupy, pokazują całe wyrafinowanie muzyki w rozwoju historycznym – podkreślił ks. prof. Kazimierz Szymonik, muzykolog i dyrygent, członek Rady Artystyczno-Programowej Festiwalu. Podczas koncertu w częstochowskim kościele seminaryjnym zespół zaprezentował muzykę baroku i renesansu.

Do głębi poruszyło słuchaczy „Requiem dla Ziemi” Paco Peña, pełny żywiołowości „lament” flamenco nad naszą umierającą planetą. Utwór w wykonaniu kompozytora (gitara), „Flamenco Company” oraz Zespołu Śpiewaków Miasta Katowice „Camerata Silesia” pod kierunkiem Anny Szostak, zaproszonego ponownie do współpracy przez Paco Peña (w 2013 r. na Festiwalu „Gaude Mater” zabrzmiała w ich wspólnym wykonaniu „Misa Flamenca”). – To najlepszy koncert. Niebo na ziemi! – ocenił tuż po koncercie ks. Andrzej Przybylski, rektor WSD w Częstochowie, gdzie prezentowane było dzieło. Podobnego zdania była znaczna część słuchaczy, która żywiołowo – jak na flamenco przystało – domagała się bisów.

Prezentacje dzieł nowych

„Przy okazji srebrnego jubileuszu warto przypomnieć nie tylko rolę muzyki w przeżywaniu wiary, ale wielką rolę edukacyjną festiwalu. (...) Setki dzieł i arcydzieł muzyki sakralnej zostało w ciągu minionego ćwierćwiecza skomponowanych przez światowej sławy twórców dla tegoż częstochowskiego festiwalu, który przekroczył granice nie tylko naszego miasta, ale i Ojczyzny, i kontynentu” – napisał we wstępie abp Wacław Depo.

historia festiwalu to liczne prawykonania, zarówno odnalezionych dzieł muzyki dawnej, m.in. ze zbiorów Jasnej Góry, jak i muzyki współczesnej. W tegorocznej edycji nie zabrakło również wykonań premierowych. Podczas inauguracji liturgicznej festiwalu, która odbyła się na Jasnej Górze, zabrzmiała specjalnie napisana na tę okazję „Missa pro Maria per soprano, basso, tromba, organo e coro misto” Aldony Nawrockiej.

W częstochowskim kościele ewangelicko-augsburskim podczas koncertu „Kolekcje kompozytorskie – Koncert muzyki XXI wieku” zabrzmiały m.in. kompozycje nagrodzone w tegorocznej edycji Międzynarodowego Konkursu Młodych Kompozytorów „Musica Sacra” – Marka Raczyńskiego („Media Vita”), Michała Ziółkowskego („Ave Maris Stella”) oraz Moniki Sokaite („Lacrimosa”). – Dobra pieśń i dobra muzyka jest przedsionkiem królestwa Bożego – mówił podczas otwarcia koncertu ks. Adam Glajcar, proboszcz parafii ewangelickiej, przypominając słowa św. Augustyna.

W przedsionkach królestwa Bożego znaleźli się słuchacze jasnogórskiego koncertu finałowego, podczas którego poza „Symfonią Psalmów” Igora Strawińskiego zabrzmiało prawykonanie polskie „III Symfonii – Symphony of Angels” Pawła Łukaszewskiego, wybitnego kompozytora rodem z Częstochowy. Wykonawcami koncertu byli: Anna Mikołajczyk-Niewiedział – sopran, Chór Filharmonii Częstochowskiej im. Bronisława Hubermana „Collegium Cantorum”, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Częstochowskiej oraz Chór Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina. Całością dyrygował Adam Klocek.

Oby nie finał

Otwierając koncert finałowy, dyrektor festiwalu Małgorzata Nowak podkreśliła, że „to ostatni być może festiwal «Gaude Mater» w Częstochowie”. – Nie chcemy dłużej konkurować z rozrywką i pseudokulturą. Przez trzy lata festiwal przegrywał z takimi inicjatywami, jak Festiwal Kultury Alternatywnej FRYTKA OFF czy też „Aleje – tu się dzieje” – mówiła. Wspomniała również zmarłego w 2011 r. Krzysztofa Pośpiecha, twórcę i organizatora festiwalu.

Przez ponad 20 lat organizatorem festiwalu był częstochowski Ośrodek Promocji Kultury „Gaude Mater”. W 2013 r. organizacja przeszła w ręce Stowarzyszenia Przyjaciół „Gaude Mater”, którego prezesem jest Jan Szyma. Stało się tak za sprawą konfliktu z lewicowymi władzami Częstochowy, które w lipcu 2012 r. wszczęły procedurę odwołania Małgorzaty Nowak z funkcji dyrektora OPK „Gaude Mater” i podjęły decyzję o przeniesieniu organizacji festiwalu do Filharmonii Częstochowskiej. Instytucja ta nie podjęła się jednak zadania, tym samym skazując największe przedsięwzięcie kulturalne miasta, posiadające renomę na świecie, na niebyt. Decyzja stowarzyszenia o przejęciu imprezy wyniknęła więc z chęci ratowania festiwalu i jego dobrej marki.

Współorganizatorami tegorocznej edycji Festiwalu, przygotowanej przez Stowarzyszenie Przyjaciół „Gaude Mater”, były: Kuria Metropolitalna w Częstochowie, Klasztor Ojców Paulinów na Jasnej Górze, Stowarzyszenie „Musica Sacra” w Warszawie, Stowarzyszenie Kapela Jasnogórska, Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”, Filharmonia Częstochowska im. B. Hubermana, Polski Chór Kameralny w Gdańsku, Poznański Chór Kameralny, Miejski Dom Kultury w Radomsku, Ośrodek Promocji Kultury „Gaude Mater” w Częstochowie, Parafia św. Zygmunta w Częstochowie oraz Freundeskreis Abtei Brauweiler (Niemcy).

Patronat nad 25. Międzynarodowym Festiwalem Muzyki Sakralnej „Gaude Mater” objęli: prof. Małgorzata Omilanowska – minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojciech Saługa – marszałek województwa śląskiego, abp Stanisław Gądecki – przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski oraz abp Wacław Depo – metropolita częstochowski. Wśród wielu patronów medialnych znalazła się, jak co roku, „Niedziela”.