O autonomii państwa i Kościoła oraz próbach ingerencji państwa w sprawy Kościoła mówił na forum Episkopatu prof. Wojciech Łączkowski, emerytowany sędzia Trybunału Konstytucyjnego.

Prof. Łączkowski przypomniał m.in., gdzie dokładnie regulowane są kwestie autonomii państwa i Kościoła w polskim prawie. Wskazał, że w polskim systemie prawnym kwestie autonomii są dosyć rozproszone, bowiem zawarte są zarówno bezpośrednio, w Konstytucji i Konkordacie, jak też np. w aktach stanu cywilnego, czy w przepisach prawa finansowego.

Zdaniem prymasa Polski abp. Wojciecha Polaka, zarówno zapisy Konstytucji, jak i Konkordatu oraz ustaw o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania) pokazują wyraźnie, gdzie istnieje autonomia państwa i Kościoła oraz na czym ona polega.

Pytany o stan stosunków między państwem a Kościołem w 25 lat od odzyskania wolności nawiązania stosunków dyplomatycznych między Rzeczpospolitą a Stolicą Apostolską, prymas Polak ocenił, że relacje te na gruncie polskim „są na pewno relacjami autonomicznych podmiotów”. – Natomiast co do wzajemnej współpracy, to jest ona zawsze różna w różnych okresach i ma charakter dynamiczny – stwierdził abp Polak.

W jego opinii uchwalone 25 lat temu ustawy, „jeśli chodzi o pryncypia są słuszne i dobre, są przestrzegane, nie ma żadnej ingerencji z jednej czy z drugiej strony”.

Prymas przypomniał, że Kościół nie jest podmiotem, który tworzy ustawodawstwo państwowe i za nim głosuje. - To jest praca parlamentu, natomiast moralna ocena danych działań pozostaje w sferze Kościoła – podkreślił.

„W stosunku do prawodawstwa kościelnego domagamy się szacunku dla tego, co jest autonomicznym działaniem Kościoła” – przypomniał abp Polak.

Jak dodał, w procesie tworzenia prawa oznacza to, że „trzeba też uwzględniać specyfikę istnienia Kościoła”. – W szczegółach pewnie nie zawsze jest to brane pod uwagę, ale wtedy istnieje możliwość, by to wyjaśnić – zauważył.

Podał przykład ustawy odnoszącej się m.in. do działalności leczniczej podmiotów kościelnych. Organizacje Kościoła prowadzące taką działalność w toku prac nad ustawą zgłaszały wątpliwości, że proponowane na pewnym etapie rozwiązania są sprzeczne z zapisami ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, a zatem w praktyce wykluczą je z takiej aktywności. – Ale na wniosek Kościoła w toku legislacyjnym zwrócono uwagę, że ta ustawa nie może się kłócić ze statutową działalnością jednostek kościelnych – przypomniał abp Polak.

„To przykład, że trzeba czasem otwierać oczy prawodawcy na istniejące uregulowania prawne dotyczące Kościoła” – dodał Prymas.

Pytany o spór dotyczący prawa do sprzeciwu sumienia, abp Polak podkreślił, że klauzula sumienia nie jest kategorią kościelną i nie dotyczy tylko osób wierzących. - Jest kategorią ogólnoprawną. Kościół, przypominając o jej istnieniu w porządku prawnym, wskazuje, że jej źródła są niereligijne, ale ogólnoludzkie – powiedział Prymas Polski.