Film o wartości życia

AGNIESZKA KONIK-KORN: – O filmie „Doonby. Każdy jest Kimś” powiedział Pan, że to najważniejszy film w Pana życiu. Skąd wziął się pomysł na stworzenie takiego obrazu?

PETER MACKENZIE: – Pomysł na film zrodził się już 35 lat temu, a moją inspiracją był film Franka Capry pt. „To wspaniałe życie”, w którym główny bohater – George Bailey dowiaduje się, jak wyglądałoby życie, gdyby się nie narodził. W moim filmie również znajduje się ten wątek. Życie jest wielką wartością. Pojawienie się Sama Doonby’ego w miasteczku Smithville staje się szansą na uratowanie rodziny, poszczególnych postaci, na zmianę ich sposobu życia. Sam zjawia się we właściwym miejscu i o właściwej porze. Podejmuje wyzwania, czuwa, pomaga z nadzieją na pozytywne zmiany. Moim celem było stworzenie filmu akcji, thrillera, który przyciągnie do kina osoby o wszelkich przekonaniach. Marzyłem, że to będzie kawałek dobrego kina. Ten film zawiera wiadomość, pewien przekaz moralny, który może być chrześcijański, ale i humanistyczny, hinduistyczny, a nawet i eskimoski (śmiech). Powtórzę: to film z przesłaniem dla ludzi o wszelkich przekonaniach i absolutnie apolityczny.

– „Doonby” w Stanach Zjednoczonych pojawił się już dwa lata temu. Czy może Pan opowiedzieć o reakcjach amerykańskiej publiczności?

P. M.: – Zazwyczaj jest tak, że kiedy film dobiega końca, ludzie wstają i wychodzą z kina. Obserwowaliśmy, że po tym filmie, kiedy zaczynały się napisy końcowe, nikt się nie ruszał. Ludzie milczeli i dopiero po chwili zaczynali wychodzić. Tak naprawdę dopiero ostatnie momenty filmu odsłaniają całą historię.

– Czy reakcje polskich widzów różnią się od tych, które obserwowaliście w USA?

P. M.: – Jestem w Polsce od kilku dni i obserwuję te reakcje z ogromnym podekscytowaniem. Polska publiczność różni się od amerykańskiej. Ludzie analizują historię Sama, doceniają film od strony artystycznej, ale i intelektualnej. Dla Polaków kino jest sztuką, nie tylko formą rozrywki. To jest wspaniałe! Przeprowadziłem wiele rozmów z krytykami filmowymi po projekcji tego obrazu w Polsce. To były bardzo twórcze dyskusje o przekazie tej historii. Jestem pod wrażeniem tego, jak film został odebrany w Polsce.

JENN GOTZON: – Peter zobaczył, jak jego historię docenili Polacy, i jest to dla nas wielki zaszczyt i wyróżnienie. W Stanach Zjednoczonych kino jest bardzo skomercjalizowane, rzadko traktowane jest jako dzieło sztuki. Niesamowite jest to, że można zostać docenionym również za wartość przekazu, który niesie za sobą ten film.

P. M.: – Muszę dodać, że dzięki Polakom w Polsce i licznej Polonii za granicą nasz film już wkrótce będzie dystrybuowany w Brazylii i krajach Ameryki Południowej. Polska jest też pierwszym krajem poza USA, który przyjął „Doonby’ego”, dlatego duże podziękowania kierujemy do polskiego dystrybutora – Rafael Film.

– Trzeba mieć odwagę, by nakręcić dziś film mówiący o wartości ludzkiego życia...

P. M.: – Tworzenie tego filmu to rzeczywiście była prawdziwa batalia! (śmiech). Osobiście nie staram się promować „Doonby’ego” jako filmu pro-life. Uważam, że to film dla wszystkich, film, stawiający pytania. „Doonby” ukazuje sytuację, kiedy człowiek staje przed decyzją, z którą musi się zmierzyć. Ja mam swój punkt widzenia, ale każdy widz może mieć swoją refleksję i odrębną opinię. Każdy sam musi zdecydować. Ważne, żeby zechciał ten film obejrzeć i określić – nawet sam dla siebie – swoją postawę.

J. G.: – Powinniśmy adorować życie w każdej chwili. Ten film pokazuje, że każdy człowiek ma więcej niż jedną szansę i nawet kiedy upadnie, może powstać, może coś w swoim życiu zmienić. Te szanse trzeba wykorzystywać. Są w życiu wybory dobre i złe. My czasem dokonujemy złych wyborów i podążamy w różnych kierunkach. Ale zawsze możemy coś w naszym życiu zmienić. Chodzi o to, by nie rezygnować z podejmowania tych szans. O tym także jest ten film.

– „Doonby” to opowieść nie tylko o tytułowym bohaterze, ale i o jego ukochanej Laurze, która próbuje odnaleźć pełnię życia...

P. M.: – Laura żyje w rodzinie, w której pokoleniowo istnieje problem alkoholizmu. Przez alkohol ginie w wypadku jej brat, również jej ojciec, dr Reaper, lubi się napić. Alkohol niszczy tę rodzinę, w której życie nie stanowi wielkiej wartości. Postać Sama, który pojawia się nagle w życiu Laury, powoduje, że ona zaczyna doświadczać przemiany, choć trudno jej uwierzyć, iż ktoś może ją pokochać bezinteresownie, dla niej samej. To uczucie zaczyna ją zmieniać. Sam Doonby usiłuje pokazać Laurze, że życie jest wartością, i ona powoli zaczyna odkrywać, że może ze swoim życiem coś zrobić. Jednak jej głęboki lęk, niepewność, z którą cały czas się zmaga, powodują, że odtrąca miłość i zaczyna się staczać.

– Laura to osobowość bardzo skomplikowana. Jenn, jak przygotowywałaś się do tej roli?

J. G.: – Laura jest alkoholiczką, osobą zdemoralizowaną, która w rzeczywistości nie akceptuje siebie. Przygotowując się do tej roli, poszukiwałam pewnych cech u osób, o których wiedziałam, że są alkoholikami. Pamiętam jeszcze z lat szkolnych kolegę, którego ojciec miał ten problem i, kiedy był pijany, potrafił bardzo ranić swoich bliskich. Pamiętam emocje towarzyszące sytuacjom, których nieraz byłam świadkiem. Jednocześnie poszukiwałam innych zachowań osób, które dobrze się bawią, dużo imprezując. To, jak zachowywała się Laura, było odbiciem moich obserwacji. Laura czuła się niepotrzebna, choć ojciec dał jej wszystko, co po ludzku chciała, i tak naprawdę w ten sposób pozbawił ją ambicji i wiary w siebie. Dzięki temu łatwo jej było uwolnić się od wszelkiej odpowiedzialności. Laura nie wierzyła we własne siły, miała zaburzone poczucie bezpieczeństwa i mnóstwo blokad, które pchnęły ją w taki destrukcyjny tryb życia.

– W filmie wystąpiła Norma McCorvey. Jak do tego doszło?

P. M.: – Z Normą McCorvey wiąże się wspaniała historia. Jeden z naszych producentów zauważył, że warto, by w naszym filmie zagrała Norma. Zapytałem, kto to taki, bo jeszcze jej wtedy nie znałem. Okazało się, że to Jane Roe, znana ze sprawy „Roe vs. Vade”. (Będąca w ciąży Norma McCorvey pod pseudonimem Jane Roe utrzymywała, że jej ciąża jest wynikiem gwałtu, i domagała się prawa do aborcji. Sprawa była rozpatrywana przez Sąd Najwyższy USA i przyczyniła się do legalizacji aborcji w Stanach Zjednoczonych. Norma McCorvey pracowała w klinice aborcyjnej, jednak po latach nawróciła się. Oświadczyła także, że w trakcie procesu kłamała. Dziś jest znaną działaczką pro-life – przyp. red.). Nie znaleźliśmy jednak wtedy Normy McCorvey. Kiedy pojechaliśmy do Smithville, do Teksasu, gdzie miał być kręcony film, i rozpoczęliśmy castingi, spotkaliśmy w miasteczku prawnika, który powiedział nam, że zna Normę i że ona mieszka... dwie ulice dalej! Umówiliśmy się na obiad. Norma była bardzo zdenerwowana, nigdy wcześniej nie grała w filmach. Ale zgodziła się – zaufała mi. Zagrała małą, ale bardzo symboliczną rolę, która choć nie była napisana dla niej, okazała się niezwykle znacząca w jej interpretacji. Nigdy nie przypuszczałem, że coś takiego nas spotka...

„Autorom udało się coś, co jest niezwykle trudne: pokazać świętość człowieka w normalności” – ocenił po projekcji kard. Kazimierz Nycz, chwaląc film w reżyserii Piotra Górskiego. Metropolita warszawski wyraził nadzieję, że w przyszłym roku, w którym przypada 120. rocznica urodzin Stefana Wyszyńskiego i 40. rocznica jego śmierci, będzie możliwa beatyfikacja prymasa.

Film

„Ojciec i Pasterz – Kardynał Stefan Wyszyński” powstawał dwa lata. Twórcy odwiedzili niemal wszystkie miejsca związane z życiem i pracą kardynała i zgromadzili prawie 100 godzin nagrań z dziesiątkami osób, które znały prymasa osobiście bądź z nim pracowały. Swoimi wspomnieniami podzielili się m.in. Anna Rastawicka, kard. Kazimierza Nycz, abp Józef Michalik, o. Leon Knabit, aktor Olgierd Łukasiewicz, historycy Paweł Skibiński, Jan Żaryn i Peter Raina.

Oprócz przybliżenia nauczania prymasa i przełomowych chwil w jego życiu, w tym lat uwięzienia, gdzie tworzył wielkie programy duszpasterskie, obchodów milenijnych czy wyboru kard. Wojtyły na papieża, w filmie pokazano codzienność kard. Wyszyńskiego. Widz dowie się więc m.in., co lubił jeść, jak wypoczywał i jaki był na co dzień.

W filmie można zobaczyć wiele niepublikowanych do tej pory zdjęć archiwalnych oraz fragmenty homilii. Jak podkreślają realizatorzy, celem produkcji jest przede wszystkim przybliżenie nauczania prymasa i jego uniwersalności. Autorzy współpracowali m.in z Archiwum na Jasnej Górze, Instytutem Prymasowskim oraz Archiwum Watykańskim. Film będzie prezentowany w kinach, a po pewnym czasie – także w telewizji.

Jak wspominał podczas prezentacji dokumentu jego autor, pomysł realizacji filmu pojawił się kilka lat temu w mieszkaniu pallotyna ks. Jerzego Andruszewskiego – przyjaciela reżysera, w którym poznał Annę Rastawicką z Instytutu Prymasowskiego kard. Stefana Wyszyńskiego. Tam narodziła się idea, której celem początkowo było zapisanie wspomnień dla przyszłych pokoleń. „Chcieliśmy odpowiedzieć na pytanie, czy pomnikowy «Książę Kościoła» ma także inny wymiar, bardziej ludzki” – mówił Piotr Górski.

Dzisiejszemu wydarzeniu towarzyszyła promocja książki Anny Rastawickiej „Ten zwycięża, kto miłuje”. Wieloletnia współpracowniczka prymasa wyznała podczas spotkania, że otoczenie kardynała bywało zdumione jego spokojem wobec tak wielu trudnych sytuacji, podsłuchów czy rozmów z przedstawicielami komunistycznych władz.

„Żyliśmy wszyscy siłą jego spokoju” – powiedziała pani Anna dodając, że o nikim kardynał nie wypowiadał się źle. „Zapytałam go kiedyś: a czy tego Gomułkę, to Ksiądz Prymas też kocha?. A on na to: «Przecież Bóg go kocha, to co ja mam do powiedzenia?»” – wspominała Anna Rastawicka.

Producentem filmu jest firma Aurel wraz z Instytutem Prymasowskim Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Sponsorami są: KGHM Polska Miedź, PKN Orlen, PZU i PGE, a partnerami: Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego oraz Oficjalna Strona Beatyfikacji Kard. Stefana Wyszyńskiego. Patronat medialny sprawuje „Rzeczpospolita”.

Stefan Wyszyński urodził się w 3 sierpnia 1901 r. w miejscowości Zuzela nad Bugiem. Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie i Łomży wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku, gdzie 3 sierpnia 1924 roku został wyświęcony na kapłana. Po czterech latach studiów na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na Wydziale Prawa Kanonicznego i Nauk Społecznych uzyskał stopień doktora.

Podczas II wojny światowej jako znany profesor był poszukiwany przez Niemców. Ukrywał się m.in. we Wrociszewie i w założonym przez matkę Elżbietę Czacką zakładzie dla ociemniałych w Laskach pod Warszawą. W okresie Powstania Warszawskiego ks. Wyszyński pełnił obowiązki kapelana grupy "Kampinos" AK.

25 marca 1946 r. Pius XII mianował go biskupem lubelskim (sakrę nominat przyjął 12 maja tegoż roku), a 12 listopada 1948 r. powołał go na arcybiskupa Gniezna i Warszawy oraz prymasa Polski. Na konsystorzu 12 maja 1953 r. papież włączył go w skład Kolegium Kardynalskiego, ale ówczesne władze nie zezwoliły nowemu purpuratowi na wyjazd do Rzymu po odbiór insygniów kardynalskich. Przyjął je z rąk Piusa XII dopiero 18 maja 1957 r.

W coraz bardziej narastającej konfrontacji z reżimem komunistycznym, prymas Wyszyński podjął decyzję zawarcia "Porozumienia", które 14 lutego 1950 r. podpisali przedstawiciele episkopatu i władz państwowych. Mimo to sytuacja coraz bardziej się zaostrzała i 25 września 1953 r. prymas został aresztowany i internowany. Przebywał kolejno w Rywałdzie Królewskim koło Grudziądza, w Stoczku Warmińskim, w Prudniku koło Opola i w Komańczy w Bieszczadach.

W ostatnim miejscu internowania napisał tekst odnowionych Ślubów Narodu, wygłoszonych następnie na Jasnej Górze 26 sierpnia 1956 r. jako Jasnogórskie Śluby Narodu. 26 października 1956 r. prymas wrócił do Warszawy z internowania. W latach 1957-65 prowadził Wielką Nowennę przed Jubileuszem Tysiąclecia Chrztu Polski. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych czynnie uczestniczył w pracach Soboru Watykańskiego II. W okresie rodzącej się Solidarności pozostawał ośrodkiem równowagi i spokoju społecznego.

Zmarł 28 maja 1981 r. w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. Na pogrzeb kardynała w Warszawie 31 maja przybyły dziesiątki tysięcy ludzi.

Proces beatyfikacyjny Prymasa Tysiąclecia na etapie diecezjalnym rozpoczął się 20 maja 1989 r., a zakończył 6 lutego 2001 r. Watykańska część procesu beatyfikacyjnego rozpoczęła się 7 czerwca 2001 r. oficjalnym otwarciem akt beatyfikacyjnych. Kongregacja wyznaczyła relatora, tym samym rozpoczął się etap studium i udowadniania heroiczności cnót sługi Bożego. Dekret o heroiczności cnót Prymasa Tysiąclecia został wydany 18 grudnia 2017 r.

Diecezjalny etap procesu ws. cudu za wstawiennictwem sługi Bożego toczył się w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej, ponieważ to tam, w 1988 r., nastąpiło domniemane uzdrowienie młodej osoby za przyczyną kard. Wyszyńskiego. Chodzi o niewytłumaczalne medycznie zdarzenie, dotyczące 19-latki, która zachorowała na nowotwór tarczycy i nie dawano jej szans na przeżycie. Proces diecezjalny w sprawie cudu zakończył się 28 maja 2013 r. Licząca 300 stron kompletna dokumentacja medyczna oraz zeznania świadków zostały przekazane do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. 29 listopada 2018 r. konsylium lekarskie uznało to zdarzenie za niewytłumaczalne z medycznego punktu widzenia. 24 września 2019 r. zebrała się komisja kardynałów i biskupów, która potwierdziła autentyczność uzdrowienia za wstawiennictwem sługi Bożego i zaopiniowała pozytywnie papieżowi. 2 października 2019 r., podczas audiencji dla prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych kard. Giovanniego Angelo Becciu, papież Franciszek upoważnił Kongregację do ogłoszenia dekretu o cudzie.

Planowana na 7 czerwca br. beatyfikacja kard. Wyszyńskiego został przełożona z powodu pandemii koronawirusa.