To prawdziwa perełka. Idealna do pokazania gościom (szczególnie w porze kwitnienia kwiatów) albo dla poprawienia sobie humoru w sezonie pourlopowym. Park Mużakowski znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego „Łuk Mużakowa” i pośrodku Geoparku „Łuk Mużakowa”, więc jeśli ktoś ma czas i ochotę, nic nie stoi na przeszkodzie, by poszerzyć obszar swojej wędrówki.

Dzieło ekscentryka

Park Mużakowski założony został w pierwszej połowie XIX wieku. Na taki pomysł wpadł książę Hermann Ludwig Heinrich von Pückler-Muskau, niemiecki arystokrata znany ze swojego ekscentryzmu, literat, którego pasją było ogrodnictwo krajobrazowe. Dużo podróżował, m.in. do Anglii – właśnie tam poruszyły go kompozycje parków krajobrazowych. Okazja do stworzenia własnego nadarzyła się, kiedy w 1811 r. książę odziedziczył posiadłość po zmarłym ojcu. W 1815 r. napisał więc list do okolicznych mieszkańców, informując ich o zamiarze stworzenia parku na terenie rezydencji w Muskau i prosząc o pomoc. Osobiście opracował układ kompozycyjny. Sam jednak nie zdołałby ogarnąć całości prac, więc skorzystał z pomocy doradców. Autorem projektu przebudowy budynków oraz budowli parkowych był Karl Friedrich Schinkel, do współpracy przystąpili również malarz August Schirmer, angielski architekt John Ady Repton oraz ogrodnik i kierownik prac parkowych Jacob Roeder.

Zachwyt budzi doskonałe wykorzystanie naturalnych walorów tego terenu – projekt został tak pomyślany, by połączyć już istniejące położenie starych drzew, naturalnych jeziorek i cieków wodnych ze wznoszonymi elementami architektonicznymi. W ciągu 30 lat wybudowano tu mosty, posadzono tysiące drzew oraz krzewów. Stworzono doskonale wkomponowane miejsca widokowe. Całość obejmuje ponad 700 ha (aktualnie 522 ha znajdują się po stronie polskiej, a 206 ha po stronie niemieckiej). Trudno tak naprawdę opisać bogactwo Parku Mużakowskiego i nawet najpiękniejsze zdjęcia nie oddadzą w pełni rzeczywistości – zwyczajnie trzeba to zobaczyć.

Ambitny pomysł i widmo bankructwa

Łatwo się domyślić, że styl życia księcia, jego liczne podróże i samo tworzenie parku szybko przyczyniły się do znacznych problemów finansowych. By ratować inwestycję, książę wspólnie z małżonką zdecydował się nawet na fikcyjny rozwód, który umożliwiłby Herrmanowi zawarcie nowego, korzystnego finansowo małżeństwa. Z tych planów nic nie wyszło – książę nie przywiózł z Anglii bogatej narzeczonej, a jedynie mnóstwo nowych pomysłów, do realizacji których oczywiście przystąpił. Ostatecznie w 1845 r. Herrman von Pückler-Muskau stanął przed koniecznością sprzedania rezydencji. Razem z żoną Lucie wyjechał do Branitz k. Chociebuża (Cottbus). Tam zresztą rozpoczął tworzenie kolejnego parku. Muskau natomiast przeszło w ręce księcia Fryderyka Niderlandzkiego, który – na szczęście – zdecydował się na kontunuowanie prac swojego poprzednika. Za jego czasów niektóre budowle zostały przebudowane i zmodernizowane. We wschodniej części parku założono arboretum – znajduje się tam kolekcja ponad 3000 gatunków drzew i krzewów (jest to dzieło Eduarda Petzolda, autora kilkudziesięciu założeń parkowych w Europie). Książę Fryderyk kontynuował prace aż do swojej śmierci w 1881 r. Dwa lata później tereny te przeszły na własność rodziny von Arnim.

Nowi właściciele nie zatrzymali prac w parku. W latach 1886-88 wzniesiono w nim mauzoleum, w którym pochowano tragicznie zmarłą żonę hrabiego von Arnim. Co ciekawe, mauzoleum wzniesiono w miejscu, które wiele lat wcześniej książę von Pückler-Muskau zarezerwował na kaplicę grobową. Ród von Arnim cieszył się posiadłością aż do 1945 r., kiedy został z niej wysiedlony.

Wspólnie na ratunek

Działania drugiej wojny światowej nie ominęły Parku Mużakowskiego. Zniszczonych zostało wiele budynków, w tym główna rezydencja Nowy Zamek. Wysadzono też dwa historyczne mosty. Od lat 80. XX wieku realizowany jest projekt renowacji parku. Odpowiedzialny za prace po stronie polskiej jest Narodowy Instytut Dziedzictwa, a po stronie niemieckiej Fundacja Parku Księcia Pücklera w Bad Muskau. Obie strony wspólnie ustalają strategię – to jedyny taki przykład ścisłej współpracy dwóch państw dla ochrony i konserwacji krajobrazu kulturowego na terenie Europy. Od 2005 r. prawidłowość przeprowadzanych działań ocenia Międzynarodowa Rada Konserwatorska (International Conservation Board).

Renowacja po stronie niemieckiej polegała przede wszystkim na uratowaniu obiektów budowlanych. Odrestaurowano oranżerię, przeprowadzono konserwację budynków na terenie folwarku zamkowego – dziś korzystają z nich m.in. turyści. Przystąpiono też do odtwarzania historycznych nasadzeń drzew i krzewów oraz aranżacji ogrodów kwiatowych. Największym wyzwaniem było ocalenie Nowego Zamku. Dzisiaj w jego odrestaurowanym skrzydle można podziwiać wystawę stałą, związaną z historią Parku Mużakowskiego. Polska strona musiała zmierzyć się z usuwaniem samosiewów z łąk, pracami melioracyjnymi na rzece Trzcin, konserwacją mostu Królewskiego (Książęcego) i mostu Arkadowego. Rozpoczęto również zabezpieczanie reliktów Domu Angielskiego i odtworzono jeden z pawilonów. Obie strony wspólnie odbudowały mosty – Podwójny i Angielski.

Dla zwiedzających

Co tu można robić? Przede wszystkim spacerować i podziwiać. Wejście na teren parku jest bezpłatne, można tu jeździć rowerem i wprowadzać psy (na smyczy i w kagańcu). Jest możliwość wynajęcia bryczki albo spływu kajakiem lub pontonem. Organizowane są tu spacery tematyczne, spotkania edukacyjne i warsztaty. Można nawet zarezerwować sobie spacer z przewodnikiem. Kawiarnie znajdują się tylko po stronie niemieckiej, więc trzeba się przygotować na płacenie w euro. Na stronie www.park-muzakowski.pl znajduje się szczegółowy wykaz atrakcji (część z nich działa tylko w określonych miesiącach).