Reklama

Niedziela Kielecka

„Żaneta-Zośka” w powstaniu

Niedziela kielecka 30/2014, str. 8

[ TEMATY ]

sylwetka

MARIAN GRABSKI "WYRWA"/MPW

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Porucznik śp. Zofia Książek-Bregułowa – urodzona w Kielcach obiecująca młoda aktorka, poetka, konspiratorka, łączniczka Powstania Warszawskiego, która straciła wzrok w wyniku powstańczych walk, od wybuchu bomby. Po wojnie mieszkała w Katowicach. Zmarła 1 czerwca 2014 r. Miała 94 lata.

Zofia Książek-Bregułowa urodziła się 14 marca 1920 r. w Kielcach. Tutaj chodziła do szkoły powszechnej i średniej. W 1938 r. po maturze chciała zostać aktorką. Przez rok przygotowywała się do egzaminów. Wybuchła wojna, a ona nie zrezygnowała z marzenia bycia aktorką. W listopadzie rozpoczęła studia na Tajnych Kompletach Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie. Była obiecującym, wschodzącym talentem. Ostanie egzaminy zdawała tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Do wejścia na scenę brakowało jej jedynie... końca wojny – opowiadała we wspomnieniach. Pierwszy sierpnia 1944 r. zmienił wszystko w jej życiu. Marzenia o scenie, aktorstwie, pięknych rolach zamieniła na pełną poświęcenia, bezinteresowną, niebezpieczną służbę Ojczyźnie jako łączniczka i sanitariuszka.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Walczyła w oddziale szturmowym w III kompanii porucznika „Lewara” w zgrupowaniu Armii Krajowej „Krybar”. Nadano jej ps. „Żaneta-Zośka”. Odział liczył 22 chłopców, najmłodszy miał 16 lat, najstarszy 22, były także dwie łączniczki – Marysia i Zofia. W pierwszych dniach powstania oddział w brawurowej akcji zdobył kościół pw. Świętego Krzyża i Komendę Policji przy Krakowskim Przedmieściu nr 1. Uwolnił dwunastu więzionych przez Niemców więźniów, w tym księży. Po akcji, w której oddział nie poniósł żadnych strat, 23 sierpnia zginął dowódca oddziału sierż. Kazimierz Mianowski. Z chwilą przejęcia kościoła oddział dostał zadanie bronienia go w razie kontrataku. Zofia i Maria oraz inni przynosili dla oddziału pożywienie i wiadra wody, która była konieczna do gaszenia ciągłych pożarów powodowanych ostrzałem.

„Miałam polecenie zostać nocą z chłopcami i utrzymywać kontakt z dowódcą kompanii. Słychać było serie pojedynczych wybuchów, jakieś serie z kaemów i złowrogi odgłos – zgrzyt poruszającego się tu i tam czołgu. Główne drzwi kościoła były uchylone i na tle płonącego Krakowskiego Przedmieścia wyglądała niesamowicie ciemna statua Chrystusa, dźwigającego krzyż...” – wspominała w swojej książce.

Aż do 5 września 1944 r. pomagała powstańcom, przenosiła meldunki, opiekowała się rannymi. Tego dnia w gmachu PKO przy ul. Świętokrzyskiej, ofiarnie opiekowała się rannymi kolegami Edkiem i Grześkiem. Ich stan był bardzo ciężki. Podczas przenoszenia szpitala na drugi poziom podziemi, z powodu pożaru, w pewnym momencie w budynek uderzył pocisk Berta. Powalona siłą uderzenia na ziemię, twarzą na beton, poraniona odłamkami, straciła przytomność. Kiedy się przebudziła, zaczęła krzyczeć, że nic nie widzi. W trudnych warunkach nie było możliwe natychmiastowe leczenie. Do okulisty trafiła dopiero po ośmiu dniach. Diagnoza była jednak wyrokiem. Lewe oko nigdy już nie odzyskało wzroku, prawe miało zaledwie 2-procentowe poczucie światła.

Reklama

Po kapitulacji powstania trafiła do obozu dla jeńców stalag Gross-Lubars, potem została przeniesiona do Oberlagen. Swoją wrażliwością i niezwykłym talentem przemieniała szarą obozową rzeczywistość, deklamując poezję więźniarkom, współtowarzyszkom losu. Marzenie bycia aktorką każdego dnia dodawało jej sił do walki o zdrowie. Znalazła się w Edynburgu, gdzie przeszła dwie operacje, walcząc od uratowanie wzroku. W efekcie wróciło jedynie 2 proc. więcej światła. W latach 1946-47 rozpoczęła studia aktorskie w Royal Academy of Dramatic Art w Londynie. Po powrocie do kraju wyszła za mąż w 1947 r. za Włodzimierza Bregułę, skrzypka Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji. Marzenie o aktorstwie ziściło się, mimo tak dużego deficytu wzroku. Grała m.in. Hankę w „Moralności Pani Dulskiej” G. Zapolskiej, Dewotkę w „Czarującej szewcowej” F. Garcii Lorki, Ślusarzową w „Rewizorze” M. Gogola. Pracowała aktywnie w Teatrze Ziemi Opolskiej i objazdowym teatrze dramatycznym, grając znakomite kreacje Ofelii, Antygony, Fedry i Laodamii. Czarowała starszą i młodszą publiczność żywym słowem. Publiczność zapamiętała jej monodram „Podróż do zielonych cieni” F. Methlinga z 1967 r. Współpracowała z rozgłośniami radiowymi w Katowicach i Warszawie. W 2001 r. została odznaczona tytułem Weterana Walk o Wolność i Niepodległość.

Kiedy zwolniono ją z pracy, w jej życiu wzmocnił się i ujrzał światło dzienne kolejny talent – poezja. Wiersze o powstaniu są pełne bólu i smutku, w ten sposób autorka dzieli się wspomnieniami, które wyryły w jej sercu niezatarte piętno.

Zofia Książek-Bregułowa za szczególne zasługi dla Ojczyzny i udział w walkach powstańczych została uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Jej imię otrzymał Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Słabowidzących i Niewidomych w Dąbrowie Górniczej.

Autorka korzystała z materiałów i wspomnień przekazanych przez kuzyna śp. Zofii Książek-Begułowej mgr. inż. Stanisława Szreka – prezesa Stowarzyszenia Ochrony i Tradcji Genius Loci „Karczówka”

2014-07-23 14:57

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Szkic do portretu gwiazdy

Drobna, niewysoka, siwa pani. Wielkie, orzechowe oczy, żywość ruchów jak u młodej kobiety. Anna Polony skończyła 75 lat. Na oko – nikt by jej o ten wiek nie posądził

Blisko pół wieku występowała na scenie Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej, dziś Narodowego Starego Teatru. Zagrała na tej scenie dziesiątki wielkich, niezapomnianych ról, przyczyniając się do chwały krakowskiego teatru. W dniu jej 75. urodzin teatr jednak zapomniał o niej. Nie tyle zresztą teatr, ile jego dyrekcja. Miarą tego, co dziś, pod rządami Jana Klaty, znaczy „teatr narodowy”, jest właśnie to dziwne „zapomnienie”. Przeszłość, wielkość z przeszłości? – to się nie liczy. My wybieramy teraźniejszość. I przyszłość, oczywiście – jak zalecał pewien niesławny polityk. Ale jakaż może być przyszłość w kulturze bez pamięci o przeszłości? Właśnie taka, jaką oglądamy ostatnio na scenie Narodowego Starego Teatru. Nie było to jednak li tylko proste zapomnienie dyrekcji Starego Teatru o wielkiej aktorce, ale cichy rewanż Jana Klaty za postawę Anny Polony, która publicznie zerwała ze Starym Teatrem na znak protestu przeciwko polityce inscenizacyjnej i reżyserskiej dyrektora.
CZYTAJ DALEJ

Pierwsze dłuższe wystawienie na widok publiczny ciała św. Franciszka z Asyżu

2025-10-04 17:24

[ TEMATY ]

Asyż

Vatican News

Św. Franciszek z Asyżu. Fragment obrazu przypisywanego Cimabue w dolnym kościele Bazyliki św. Franciszka w Asyżu. Druga połowa XIII wieku. Według tradycji jest to obraz najbardziej zbliżony do rzeczywistych rysów fizycznych Franciszka z Asyżu.

Św. Franciszek z Asyżu. Fragment obrazu przypisywanego Cimabue w dolnym kościele Bazyliki św. Franciszka w Asyżu. Druga połowa XIII wieku. Według tradycji jest to obraz najbardziej zbliżony do rzeczywistych rysów fizycznych Franciszka z Asyżu.

Jak poinformowało biuro prasowe franciszkańskiej wspólnoty w Asyżu, w ramach obchodów 800. rocznicy śmierci św. Franciszka, przypadającej w 2026 r., odbędzie się historyczne wydarzenie, na które zaproszeni są pielgrzymi z całego świata. Po raz pierwszy szczątki świętego będą widoczne dla wszystkich w dniach 22 lutego do 22 marca przyszłego roku. Będzie możliwość m. in. zwiedzania grupowego, w tym z polskim tłumaczeniem.

Oficjalne informację tę ogłoszono 4 października – w dniu wspomnienia św. Franciszka, patrona Włoch. W komunikacie podkreślono, że to niezwykły dar i szczególne zaproszenie do modlitwy. Wydarzenie oparte będzie na ewangelicznym motywie ziarna, które obumiera, aby przynieść owoce miłości i braterstwa. Zachęci do refleksji nad życiem świętego, który 800 lat po śmierci nadal przynosi owoce i inspiruje wielu.
CZYTAJ DALEJ

Wyniki najnowszego sondażu politycznego

2025-10-05 20:36

[ TEMATY ]

sondaż

Adobe Stock

Koniec września potwierdził, iż w chwili obecnej PiS mógłby w wyborach do Sejmu liczyć na zdobycie ponad 200 mandatów. W stosunku do końca sierpnia odnotowaliśmy wzrost z 204 na 205 mandatów. PiS utrzymuje stabilne notowania w okolicach 30%. To zaś dzięki korzystnemu rozkładowi poparcia w okręgach wyborczych, owocuje taką ilością końcową mandatów.

Materiał prasowy
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję