Tekst komunikatu Polskiej Prowincji Dominikanów:

W imieniu prowincjała o. Łukasza Wiśniewskiego OP informuję, że po wyczerpaniu środków odwoławczych, decyzją Generała Zakonu, Paweł M. został prawomocnie wydalony ze stanu duchownego i z Zakonu. Proces karny na drodze administracyjnej, który zakończył się wydaleniem ze stanu duchownego w marcu 2024 r., był prowadzony przez Generała Zakonu z upoważnienia Dykasterii Nauki Wiary. Natomiast o wydaleniu br. Pawła M. z Zakonu, zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego, zdecydował Generał Zakonu wraz ze swoją Radą. Nasza Prowincja nie brała udziału w działaniach prawnych. O decyzjach Generała Zakonu i Stolicy Apostolskiej informowaliśmy na bieżąco - z upoważnienia Kurii Generalnej - osoby skrzywdzone przez Pawła M.

Przypomnę, że 22 września 2022 r. Paweł M. został skazany przez sąd za przestępstwa seksualne dokonane wobec jednej ze skrzywdzonych przez niego osób na cztery lata pozbawienia wolności (z powodu przedawnienia proces sądowy nie dotyczył działań Pawła M. wobec pozostałych osób). 8 marca 2023 r. sąd apelacyjny zmienił wyrok na trzy lata pozbawienia wolności i tym samym Paweł M. od marca 2023 r. przebywał w zakładzie karnym. Na poczet odbywanej kary zaliczono wcześniejszy pobyt w areszcie śledczym. Natomiast 16 maja 2024 r. sąd podjął decyzję o warunkowym zwolnieniu Pawła M. z pobytu w zakładzie karnym.

Zarówno przed pobytem w zakładzie karnym jak i po warunkowym zwolnieniu, Pawła M. obowiązywał nakaz przebywania poza klasztorem w konkretnym odosobnionym miejscu oraz całkowity zakaz kontaktu z innymi osobami, poza tymi, które zostały wskazane przez Prowincjała. Niezależnie od pracy sądu i prokuratury trwały kościelne działania prawne, które ostatecznie zakończyły się wydaleniem Pawła M. ze stanu duchownego i Zakonu. Pozostajemy jednak w kontakcie z osobami skrzywdzonymi przez naszego byłego współbrata.

Publicznie sprawa została opisana w marcu 2021 roku. Wrocławscy dominikanie 7 marca 2021 r. wydali komunikat, w którym napisano, że: „W latach 1996-2000 w ramach duszpasterstwa akademickiego działał intensywny mechanizm przypominający funkcjonowanie religijnej sekty”. 30 marca 2021 r. prowincjał Paweł Kozacki OP powołał niezależną komisję pod przewodnictwem Tomasza Terlikowskiego, której zadaniem było opisanie sposobu działań Pawła M. oraz zaniedbań naszych przełożonych w tamtym czasie. Komisja opracowała raport, opublikowany 15 września 2021 roku, który wykazał szereg zachowań przemocowych Pawła M. Miały one miejsce w duszpasterstwie akademickim we Wrocławiu, jak również w czasie, gdy nasz były współbrat działał duszpastersko na warszawskim Służewie, w Poznaniu oraz Jarosławiu. Raport wskazał także konkretne błędy naszej Prowincji w związku z postępowaniem wobec Pawła M.

Na przełomie 2021 i 2022 r., w ramach zadośćuczynienia, ze wszystkimi osobami skrzywdzonymi w duszpasterstwie wrocławskim zawarliśmy ugody finansowe. Ponadto po zakończeniu Kapituły Prowincjalnej w lutym 2022 r. prowincjał Łukasz Wiśniewski OP napisał osobisty list do osób poszkodowanych z „okresu wrocławskiego”, a następnie z każdą z tych osób spotkał się indywidualnie. Spotkania Prowincjała lub jego współpracowników miały później miejsce z kolejnymi osobami skrzywdzonymi. Osoby te zostały objęte pomocą psychoterapeutyczną, współfinansowaną przez naszą Prowincję.

Poza zadośćuczynieniem osobom skrzywdzonym, podjęliśmy działania mające na celu zapobieżenie podobnym sytuacjom w przyszłości. Doprecyzowaliśmy procedury związane z powiadamianiem i reagowaniem na tego typu sytuacje oraz podjęliśmy działania profilaktyczne. Przeprowadziliśmy i nadal prowadzimy szeroko zakrojone działania edukacyjne, których celem jest edukowanie osób świeckich i duchownych na temat bezpieczeństwa w duszpasterstwie oraz prawidłowa formacja teologiczna, pozwalająca na rozpoznawanie psychomanipulacji lub innych nadużyć.

Procedury i profilaktyka

Od tego czasu usprawniliśmy procedury związane ze zgłaszaniem i reagowaniem na tego typu sytuacje. Regulują je dodatek do Statutu Prowincji „Ochrona osób małoletnich i bezradnych w duszpasterstwie oraz przestrzeganie ślubu czystości” wdrożony w 2020 r. i zaktualizowany podczas Kapituły Prowincjalnej w 2022 r. oraz dodatkowe rozstrzygnięcia zawarte w Aktach Kapituły. Działania te są następujące:

Poprawiliśmy sposób przyjmowania zgłoszeń przez naszych delegatów ds. ochrony duszpasterskiej, a także uzupełniliśmy informację o sposobie zgłaszania niewłaściwych zachowań: info.dominikanie.pl

Powołaliśmy Komisję ds. ochrony małoletnich i osób w duszpasterstwie pod przewodnictwem prowincjała, w skład której wchodzą: delegat ds. ochrony małoletnich i osób w duszpasterstwie, promotor formacji stałej, duszpasterz osób pokrzywdzonych, kurator braci oskarżonych oraz duszpasterz ds. prewencji. Zadaniem Komisji jest opracowywanie instrukcji dla prowincjała, doradzanie w sprawach ochrony, a także podejmowanie współpracy z zewnętrznymi ekspertami oraz instytucjami.

Zasada „zero tolerancji” - podejmowanie działań na rzecz usunięcia z Zakonu i stanu duchownego tych braci, którzy dopuszczą się przestępstw, szczególnie związanych z przemocą seksualną.

Nałożenie na prowincjała obowiązku przekazywania przełożonym klasztorów ważnych informacji dotyczących braci z ich wspólnot, m.in. o karach kościelnych i problemach, które mogą stwarzać w pracy duszpasterskiej.

Szereg podejmowanych przez nas działań ma charakter zapobiegawczy:

Wydanie instrukcji dotyczących dobrych praktyk w duszpasterstwie, szczególnie duszpasterstwie dzieci i młodzieży.

Organizowanie spotkań dla braci w klasztorach z zakresu ochrony duszpasterskiej.

Organizowanie grup superwizyjnych dla duszpasterzy, przede wszystkim duszpasterzy młodzieży i studentów.

Systematyczne przypominanie braciom o obowiązku kanoniczno-prawnym powiadamiania prowincjała o ewentualnym przestępstwie natury seksualnej, popełnionym przez brata.

Działania edukacyjne

Działania edukacyjne, które przeprowadziliśmy i prowadzimy nadal, mają na celu edukowanie osób świeckich i duchownych na temat bezpieczeństwa w duszpasterstwach oraz prawidłową formację teologiczną. Są to:

Działalność Dominikańskiego Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych (DCI), które już od wielu lat koncentruje się na przeciwdziałaniu zjawiskom psychomanipulacji we wspólnotach katolickich. DCI zorganizowało serię wykładów zatytułowanych „Wilki w owczej skórze”, poświęconych nadużyciom władzy duchowej we wspólnotach kościelnych. Bracia z DCI, nakładem wydawnictwa „W drodze”, tworzą także serię „Pszenica i kąkol”, w której podejmują ważne, newralgiczne i podatne na wypaczenia tematy związane z duchowością, jak m.in.: cuda, objawienia prywatne, magia czy egzorcyzmy.

Seria filmów edukacyjnych z cyklu Odbudujmy Dom na temat bezpieczeństwa w duszpasterstwie, możliwych zagrożeń we wspólnotach, a także o przeciwdziałaniu tym zagrożeniom. Filmy przygotowała redakcja Dominikanie.pl przy współpracy z Fundacją Świętego Józefa. Do tej pory w kanale 72.dominikanie.pl opublikowano 24 odcinki. Wśród podejmowanych tematów znalazły się m.in.: „Czym jest zdrowa duchowość?”, „Jak dbać o swoje granice?”, „Kim są bezbronni dorośli?” czy „Co o opętaniu mówi psychiatria?”.

Książka „Bezbronni w Kościele. Dlaczego nie potrafimy przeciwstawić się krzywdzie”. Jest ona zapisem rozmowy red. Magdaleny Dobrzyniak z Tomaszem Francem OP, delegatem prowincjała ds. ochrony małoletnich i osób w duszpasterstwie; ukazała się w czerwcu 2024 r. nakładem wydawnictwa WAM. W przystępny i szeroki sposób podejmuje szereg wrażliwych tematów, jak m.in.: krzywdy seksualne i duchowe czy nadużycie władzy we wspólnotach oraz relacjach duszpasterskich ze szczególnym uwzględnieniem osób dorosłych bezbronnych.

Szkoły filozofii i teologii dla świeckich - działają od wielu lat przy kilku naszych klasztorach. Ich celem jest właściwa formacja osób dorosłych. Są to między innymi Dominikańskie Studium Filozofii i Teologii w Krakowie oraz Studium Dominicanum w Warszawie.

Wyrażamy żal z powodu bolesnych zdarzeń związanych z działalnością naszego byłego współbrata oraz naszych zaniedbań w przeszłości. Mamy nadzieję, że zaprowadzenie sprawiedliwości oraz wnioski wyciągnięte z tej sytuacji, jak również podjęte działania naprawcze i prewencyjne, pomogą uniknąć podobnych zdarzeń w przyszłości. Nasze działania w obszarze ochrony duszpasterskiej poddajemy także nieustannej rewizji. Jako Polska Prowincja Dominikanów chcemy stać zawsze po stronie osób skrzywdzonych.

Szymon Popławski OP, socjusz prowincjała

20 lutego 2025