Od 27 listopada, słynne dzieło białoruskiego Żyda można oglądać także w Rzymie, w Pałacu Cipolla, przy via del Corso na wystawie „Chagall w Rzymie. Białe Ukrzyżowanie”. To czwarta wystawa w ramach inicjatywy Roku Świętego „Jubileusz to kultura”, której kuratorem jest Dykasteria ds. Ewangelizacji we współpracy z Fundacją Rzym, a która potrwa do 27 stycznia.

Włodzimierz Rędzioch

Chagall - "Białe Ukrzyżowanie

Marc Chagall, białoruski Żyd chasydzkiego pochodzenia, naturalizowany Francuz, urodzony w 1887 r., a zmarły w Saint-Paul-de-Vence w 1985 r., namalował „Białe Ukrzyżowanie” po tragicznej dla Żydów niemieckich nocy z 9 na 10 listopada 1938 r., zwaną „Nocą Kryształów”, która oznaczała eskalację nazistowskiego antysemickiego terroru i przemocy.

Jezus Chagalla jest Żydem, oświeconym rabinem, dlatego ma na głowie chustę zamiast korony cierniowej a biodra są opasane talem, szalem używanym do modlitwy żydowskiej. Dla malarza Chrystus jest absolutnym archetypem męczeństwa a Jego ukrzyżowanie staje się symbolem cierpień diaspory żydowskiej. Wokół krzyża namalowane są proste sceny, niczym rysunki dziecka: płonąca białoruska wieś będąca emblematycznym obrazem pogromów; płonąca synagoga i profanacje mające upamiętniać Noc Kryształów; menora, siedmioramienny świecznik, który musi być stale zapalony, i który pozostaje u stóp krzyża, chroniony przez Chrystusa; uchodźcy na łodzi i Żyd Wieczny Tułacz (Aswerus); Tora niesiona w bezpieczne miejsce, jako największe dobro, ponieważ jest Słowem Bożym; nad Krzyżem postacie patriarchów: Abrahama, Izaaka i Jakuba oraz Racheli, którzy rozpaczają nad synami Izraela.

Obraz „Białe Ukrzyżowanie” wywołał wiele kontrowersji oraz krytykę zarówno chrześcijan, jak i Żydów. Chrześcijanom Chagall ukazuje Chrystusa umęczonego tylko dlatego, że był Żydem i bez towarzystwa swojej matki Marii i ulubionego ucznia Jana, zastąpionego przez bliżej nieokreślone postacie ze Starego Testamentu. Można powiedzieć, że obraz prowokacyjnie nawiązuje tylko do żydowskich korzeni Jezusa.

Wszystko to jest równie obraźliwe dla praktykujących Żydów: uznani za winnych jego śmierci, w imię krzyża Chrystusa byli przez wieki dyskryminowani i prześladowani, a tutaj w obliczu wszystkich prześladowań, jakich doświadczyli żydowski artysta przedstawia ofiarę Jezusa jako symbol żydowskiego cierpienia. Chagall ostro krytykowany w niektórych kręgach żydowskich za jego bardzo osobistą wizję postaci Chrystusa uskarżał się na swoich krytyków: „Nigdy nie zrozumieli – mówił – kim naprawdę był ten Jezus (…) Dla mnie jest on archetypem żydowskiego męczennika wszechczasów”.

8 grudnia po południu, po odmówieniu modlitwy skierowanej do Niepokalanej na Placu Hiszpańskim Papież Franciszek udał się do Pałacu Cipolla przy Via del Corso, aby obejrzeć „Białe Ukrzyżowanie”, dzieło Chagalla, które jest mu szczególnie drogie.

„Białe Ukrzyżowanie, jedno z najsłynniejszych dzieł Chagalla można oglądać w Rzymie aż do 27 stycznia 2025 r.